بررسی و بازيابی کتاب مفقود « الخصائص العلوية » نطنزی - صفحه 196

با يافت شدن اين دو روايت نطنزي در کتاب فرائد السمطين ـ که حاوي تمجيدهايي از صحابه است ـ مي‌توان به اين نتيجه رسيد که وي به لحاظ مذهبي، از اهل سنت بوده، اما اين گرايش وي به هيچ عنوان مانع نقل فضايل و کرامات امام علي و اهل بيت نبوده و آنچه او در باره اهل بيت نقل کرده، همان مناقب و فضايلي است که شيعيان نيز براي ائمه نقل مي‌کنند. محتمل است کتاب نطنزي نيز همچون ديگر کتاب‌هاي اهل سنت ـ که در مناقب امام علي نوشته مي‌شود ـ شامل موارد بيشتري از رواياتي بوده که فضايل امام علي و صحابه ديگر را هم زمان و آميخته به يکديگر نقل مي‌کنند، بوده باشد که تنها موارد اندکي از آن به منابع بعدي ـ که گرايش‌هاي شيعي داشته‌اند ـ منتقل شده باشد.
منابع قرن هشتم به بعد، از اين کتاب، به صورت مستقيم، مطلبي نقل نکرده‌اند و گويا اين کتاب پس از اين، مفقود شده است. نويسندگان اين قرن و قرون بعدي، هر چند از نطنزي مطالبي را نقل کرده‌اند، اما اين موارد به نقل از منابع ديگر بوده است. موارد چنين است:
ـ علامه حلي (م 726ق)، در کشف اليقين في فضايل امير المؤمنين، دو روايت از کتاب خصائص نقل کرده است؛ هر چند در متن چاپي، به اشتباه، کتاب خصائص از «طبري» دانسته شده که در واقع، تصحيف «نطنزي» است. با اين که علامه حلي اجازه نقل از اين کتاب را داشته و اين اجازه را به بنو زهره نيز واگذار کرده است، ۱ اما به نظر مي‌رسد که خود وي به طور مستقيم، به کتاب دسترسي نداشته و دو روايت نقل شده در کشف اليقين را به واسطه کشف الغمة اربلي نقل کرده است. اين دو روايت يکي در باره اين است که ملائکه هفت سال پيش از ساير مردم بر امام علي و پيامبر درود مي‌فرستاده‌اند ۲ و دومي در باره سخن رسول خداست که امام علي را فاروق امت و يعسوب مؤمنان دانسته است. ۳ دو روايت نقل شده توسط علامه حلي در ميان منابعي که پس از نطنزي از وي رواياتي را نقل کرده‌اند، تنها در کشف الغمة اربلي به همان گونه و با همان تعابير يافت مي‌شود. ۴
ـ ابن نما حلي (م 841ق) در مثير الأحزان، دو روايت از نطنزي نقل کرده است. به نظر مي‌رسد اين روايات به واسطه کتاب الدر النظيم بوده است. شاهد بر مطلب، چنين است که شامي در الدر النظيم، پيش از نقل گزارشي در باره پخش شدن ندايي در مدينه ـ که خبر شهادت امام حسين را اعلام مي‌کرد ـ اظهار مي‌دارد که اين مطلب را تنها نطنزي نقل کرده است (و من ذلك: ما انفرد به النطنزي في كتاب الخصائص). ابن نما نيز در مثير الاحزان، پيش از ارائه خلاصه همان مطلب، همچون شامي نوشته است: و مما انفرد به النطنزي في كتاب الخصائص. هماهنگي در عبارات، نشان‌گر آن است که ابن نما مطالب را از الدر النظيم شامي برداشت کرده است.
برخي دانشمندان شيعي ديگر نيز تصريح کرده‌اند که موارد نقل شده از نطنزي در کتاب‌هايشان به واسطه منابع ديگر بوده است. بياضي (م 877ق)، در صراط المستقيم کتاب خصائص نطنزي را از جمله

1.. بحار الأنوار، ج۱۰۴، ص۱۳۲.

2.. کشف اليقين، ص۲۵.

3.. همان، ص۳۶.

4.. کشف الغمة، ج۱، ص۹۷و ۱۰۳.

صفحه از 201