تشکیل حکومت هدف امام حسین(ع)

برخی عالمان بزرگ شیعه بر این عقیده اند که امام حسین(ع) تشکیل حکومت را دنبال می کرد. اینان باور دارند که امام حسین(ع)، نخست برای امتناع از بیعت با یزید بن معاویه، از مدینه به سوی مکّه راه افتاد و آن گاه که مُسلم بن عقیل، حمایت مردم کوفه را به وی گزارش داد، به قصد تشکیل حکومت و احیای سنّت پیامبر خدا(ص) به سوی کوفه رفت.

در عصر حاضر، آقای صالحی نجف آبادی، نظریۀ تشکیل حکومت را پرورد و کوشید تا آن را مستدل کند. خلاصۀ سخن وی: «پیروزی نظامی [و تشکیل حکومت] برای امام(ع)، مطلوبِ درجۀ یک، و صلح شرافتمندانه، مطلوبِ درجه دو، و شهادت، مطلوبِ درجۀ سه بوده است، با این تفاوت که آن حضرت، برای پیروزی نظامی و بعداً برای صلح، فعّالیت کرد؛ ولی برای کشته شدن، هیچ گونه فعّالیتی نکرد؛ بلکه این عُمّال حکومت ضدّ اسلام بودند که فرزند پیغمبر(ص) را کشتند و چنین خسارت بزرگی را بر جهان اسلام، وارد ساختند».[۱]

یادآوری می شود که دیدگاه رایج اهل سنّت در تحلیل حادثۀ عاشورا نیز تشکیل حکومت به وسیلۀ امام(ع) است. صراحت اهل سنّت در تبیین هدف امام حسین(ع) و عدم اختلاف آنان در این زمینه، از آن روست که تنها نگاهی تاریخی به این مسئله دارند و بحث های اعتقادی را در آن دخالت نمی دهند.[۲]

قائلان به این دیدگاه، جنبۀ آگاهی امام(ع) از شهادت را کم رنگ دیده اند ـ اگر نگوییم که نادیده گرفته اند ـ ، با این که احادیث متواتر بر آن، دلالت دارند. از سوی دیگر، منبع استخراج این نظریه، سخنان، خطابه ها و نامه های امام حسین(ع) است و در این مجموعه، آنچه دیده می شود، امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح امور امّت و احیای سنّت پیامبر(ص) است و به صراحت، بر تشکیل حکومت به وسیلۀ امام(ع) دلالت ندارد، مگر آن که اینها را ملازم با تشکیل حکومت بدانیم. آری. در برخی متون، امام(ع) آن گاه که از بیعت، خودداری می کند، بر لیاقت نداشتن یزید برای خلافت و سزاوارتر بودن خود بر این امر، اشاره می فرماید.

از جهت دیگر، تعبیر «خروج» در سخنان امام حسین(ع)، به معنای قیام نیست؛ بلکه در تمام موارد، به معنای بیرون رفتن از مدینه است، هر چند که گاه به غلط، به قیام، تعبیر شده است.[۳]