57 . جايگاه اهل بيت عليهم السلام در تفاسير اهل سنّت، عبداللّه جوان ملكوتى، دكترى علوم قرآن و حديث، دانشگاه آزاد اسلامى تهران، استاد راهنما: دكتر سيّد محمّدباقر حجتى، استادان مشاور: دكتر على مهدى زاده و دكتر عليرضا فيض، 1376، 365ص.

بررسى ولايت اهل بيت در پرتو آيه شريف «إنّما وليّكم اللّه ...» با استناد به آرا و ديدگاه هاى علماى اهل سنّت درباره آيه ياد شده، و اثبات اين كه اهل بيت عليهم السلامدر تفاسير مهم اهل سنّت با اذعان و اعتراف اكثر مفسّران و محدّثان اهل سنّت، جايگاهى بس رفيع و منزلتى بى بديل داشته اند و همراه و قرين قرآن اند، موضوع مورد نظر محقّق در اين پايان نامه است.
مقام والاى اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله به گونه اى در قرآن كريم و در جامعه اسلامى توسط معرّفى هاى عملى و مكرّر پيامبر گرامى اسلام، بارز و آشكار ترسيم گرديده كه دانشمندان اهل سنّت نيز در آثار و كتب معتبر خويش به آن اذعان و اعتراف نموده اند. هرچند آنان در عمل، اهل بيت عليهم السلام را از صحنه سياست و مديريت جامعه كنار زده و پذيرا نشدند؛ ولى از نظر قولى؛ ضرورت مودّت، محبّت و ولايت آنان را پذيرا بوده در آثار و كتب حديثى و تفسيرى خود، احاديث بى شمارى
در فضيلت على عليه السلام و اهل بيت او ضبط و نگارش كرده اند.
علما و محقّقان گذشته و حال اهل سنّت به جايگاه والاى اهل بيت عصمت و طهارت معتقد بوده، به تواتر روايات فضايل على عليه السلام و اهل بيت آن حضرت اذعان دارند. نگارنده، قبل از ورود به بحث، مفاهيم لغوى مفردات موضوع يا مفردات آيه مربوط (مانند مفاهيم: آل، اهل بيت، آل عبا، عصمت و رجس يا غير آنها از كتب معتبر لغت و معاجم) را بيان نموده است. تعبير اهل بيت و اهل البيت در قرآن كريم در سه مورد به كار رفته است. هر مورد، معناى خاصّى دارد. بنا بر اين، معناى اهل بيت بر حَسَب موارد، تفاوت مى كند كه در جاى خود با طرح نظريات علما بررسى شده است.
وى سپس به بهانه هدف كلّى موضوع، يعنى جايگاه عصمت و طهارت اهل بيت عليهم السلام، مفهوم عمومى عصمت پيامبران را مطرح كرده و از ديدگاه هاى مختلف علمى، تفسيرى و روايى بحث نموده است.
مقام، جايگاه و عصمت اهل بيت عليهم السلام از ديدگاه تفاسير مهم اهل سنّت با نقل بيست روايت از مفسّران آنان از رهگذر آيه تطهير، سپس طرح آرا و نظريات مفسّران بزرگ از تفاسير مهم اهل سنّت، مطالب ديگر مورد بحث نگارنده است.
جايگاه اهل بيت عليهم السلام در روايات كتب حديثى و معاجم اهل سنّت، به طور مستقيم يا با واسطه برخى از كتب شيعه، مانند كتاب غايه المرام مرحوم بحرانى، از ديگر مباحث اين پايان نامه است و مكمّل آن، بررسى آرا و اقوال و نظريات و احاديث تفسيرى و احاديث كتب حديثى با ذكر احاديث نمونه از فريقين است.
همچنين، سرسختى بى دليل دو طايفه از مخالفان اهل بيت عليهم السلامو بى توجّهى آنان نسبت به اعترافات همسران پيامبر صلى الله عليه و آله و تصريح آن
حضرت، و نيز موقف خاصّ آيه تطهير در ميان آيات مربوط به همسران پيامبر صلى الله عليه و آله، استقلال يا وابسته بودن آيه تطهير، دو تيره شدن خاندان وسيع پيامبر صلى الله عليه و آله: زنان پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل البيت (اهل كسا)، مطالب مهم ديگرى است كه نگارنده در قسمت ديگر نوشته خود، به تشريح آنها پرداخته است.
منظور از «اراده»، در آيات قرآنى، مثلاً در آيه «إنّما يريد اللّه ...»، تكوينى است يا تشريعى؟ نگارنده با مطرح كردن اين بحث، به تعريف اراده تكوينى و تشريعى و ذكر نمونه هايى پرداخته است. سپس براى اثبات اين كه در آيه تطهير، نوع اراده تكوينى و متعلّق اراده اِذهاب رِجس و دور نگه داشتن پليدى و تطهير اهل بيت است، مى گويد كه آل عبا و اهل كسا از عناوينى است كه عنوان «مُشير»، «عَلَم» و «قضيه خارجيه» را دارند و حديث كسا و روايات آيه تطهير نيز در حدّ تواتر است نه استفاضه.
جايگاه اهل بيت عليهم السلام از رهگذر آيه مباهله با ذكر مفهوم لغوى مباهله و ذكر روايات و نظريات تفسيرى مفسّران معروف اهل سنّت درباره جريان مباهله و نقل نظر دو تن از علماى شيعه (سيّد رضى و علامه طباطبايى) و نقل رواياتى در تفسير آيه مباهله، و در نهايت، بررسى اشكالات صاحب تفسير المنار و سيّد قطب در مورد عدم شمول آيه نسبت به اهل بيت عليهم السلام ، در اين قسمت از پايان نامه تبيين شده است.
آخرين بحث، درباره ولايت اهل بيت در پرتو آيه «إنّما وليّكم اللّه ...» با ذكر مفهوم لغوى ولايت و نقل روايات و نظريات تفسيرى مهم اهل سنّت است و با نقد و بررسى، نادرستى سخن علماى اهل سنّت درباره ولايت ثابت شده است. سپس انواع ولايت ها در قرآن، مورد بحث و بررسى قرار گرفته و آن گاه، ولايت اهل بيت با الهام از حبّ متقابل خدا
و رسول در آيه شريف «و من يرتد منكم عن دينه...» با نقد و بررسى آرا و ديدگاه هاى علماى اهل سنّت درباره آيه ياد شده مطرح شده است.
نگارنده، در پايان به اين نتيجه رسيده است كه اهل بيت عليهم السلام در تفاسير مهم اهل سنّت با اذعان و اعتراف اكثر مفسّران و محدّثان سنّى جايگاهى بس رفيع و منزلتى بى بديل دارند و همراه و قرين قرآن اند.