64 . دعا در قرآن و نهج البلاغة، شهين قهرمان ايزدى، استاد راهنما: دكتر مرتضى آيه اللّه زاده شيرازى، استاد مشاور: ... ، 223ص، دست نويس، بدون صفحه عنوان.

بررسى معنا و مفهوم دعا، نقل و تشريح آياتى كه در آنها ريشه «دعو» به كار رفته، بررسى تفاوت ادعيه مسلمانان و اوليا و بيان فوايد و كاربرد دعا، از جمله مطالبى است كه نگارنده در اين پايان نامه، بدانها پرداخته است.
دعا در ديد شيعه و بنا بر ادعيه شيعه، ترسيم گر چهره دقيق دين، راه و رسم حكومت و زندگى بر اساس تعاليم صحيح اسلام است، دعا، عاملى نيرومند در تحريك و ترغيب انسان ها، عاملى جهت مقاومت، عاملى براى پيروزى در نبردهاى مختلف، عاملى بزرگ در پيروزى نفس بر وساوس شيطانى، و عاملى نيرومند در جذب مقامات معنوى و در راه تربيت اخلاق است، نه وسيله اى براى تحذير جامعه. دعاى در نزد شيعه ، همچون رهبانيت در مسيحيت نيست؛ بلكه حركت است و تلاش و توكّل، و در نهايت، درخواست كمك از خداوند متعال و به همين علّت، بهترين هديه اى است كه مى توان آن را به مسلمانان داد.
گرچه اين پايان نامه داراى باب بندى و فصل هاى متعدّد نيست؛ ولى نگارنده در ده قسمت، بحث هاى مربوط به دعا را با عنوان هاى مختلف بيان نموده است.
در بخش نخست، معانى دعا از ديدگاه لغت شناسان و كتب لغت بررسى شده است. كتب لغت براى دعا معانى متعدّدى از قبيل: استغاثه، عبادت، ميل و رغبت به خداوند، ندا كردن، سؤال و طلب، خواندن و نيايش ذكر كرده اند، كه هر يك از اين واژه ها به همراه آيات و روايات و ديدگاه بزرگان، تبيين گرديده است.
بخش ديگر پايان نامه به بررسى دسته بندى آيات بر حسب معانى لغوى و اصطلاحى پرداخته است . واژه دعا و مشتقاتش 209 مرتبه در قرآن به كار رفته است. نگارنده، پس از ذكر اين واژه ها به دسته بندى آنها بر اساس كاربرد پرداخته است.
بخش سوم تحقيق، در بيان انواع نيايشگران و اقسام دعاها از نظر آنان است. وى در اين بخش مى نويسد: دعا، انواع مختلف دارد. هر كس بر حسب استعداد و نزديكى با خداى خويش به مناجات پرداخته است.
انسان گنهكار، به نوعى با خداى خويش سخن مى گويد، انسان عاشق و دلسوخته محبّت خداوند نيز به نوع ديگر، اوليا و اوصيا به زبانى، و پيامبران به زبانى ديگر.
به طور كلّى، روح دعا و مناجات به روحيه افراد مختلف، بستگى دارد. در بخش چهارم، نگارنده بعد از دسته بندى آيات قرآن و روايات مأثوره و بررسى انواع نيايشگران و اقسام دعاها به اين مسئله پرداخته كه: محتواى دعاهاى قرآنى چيست و قرآن، چگونه دعا كردن را تعليم مى دهد؟
وى دعاهاى قرآنى را به شش دسته تقسيم نموده است: 1 . دعا جهت هدايت و توفيق، 2 . دعا در توبه و استغفار، 3 . دعا براى خير دنيا و آخرت و وسعت رزق، 4 . دعا براى پدر و مادر و برادران و مؤمنان، 5 . دعا براى فرزندان و همسران، 6 . دعا براى پايدارى و رهايى از شياطين جن و انس و خلاصى از عذاب دنيا و آخرت.
بخش چهارم مربوط به آداب دعاست كه از كتاب احياء العلوم غزالى مواردى از آداب دعا را كه به نوعى به شرايط استجابت دعا نيز برمى گردد، توضيح داده است، وى سپس در بخش پنجم بحث شرايط استجابت دعا را پيش كشيده، و به تناسب در باب دلايل عدم اجابت دعا نيز مطالبى را ايراد كرده است وى براى استجابت دعا پانزده شرط را برمى شمرد و توضيح مى دهد.
بخش ششم رساله مربوط به فوايد دعاست، كه در ضمن شرح و بسط اين مسأله از منكران اين مطلب نيز سخن گفته و منكران را به پنج دسته تقسيم و عقايد آنان را توضيح داده است، از جمله فوايد دعا كه نگارنده به آنها اشاره مى كند عبارت است از: رد بلاء، اثرگذارى در امور معنوى و اثر در روح و روان آدمى در جنبه مثبت آرامش و آسايش.
دعا در قاموس كتاب مقدس عنوان مبحث بعدى رساله است، در اين باب با ذكر جملات و فرازهايى از انجيل و كتاب هاى ديگر مربوط به اديان، وجوب دعا و نماز در كتاب مقدس و اثرات و فوايد جانبى دعا را از اين كتب بيان كرده است.
دانشمندان نيز در باب دعا نظراتى دارند كه موضوع بخش ديگر رساله است كه هر كس حسب اعتقادات مذهبى خود مطلبى را عنوان نموده است، يكى از اين دانشمندان كه نظرش در اين جا مورد بررسى قرار گرفته الكسيس كارل دانشمند و جراح فرانسوى است كه اثر نيايش را با توجه به بيماران لاعلاجى كه داشته به خوبى دريافته است.
اما دعا در نهج البلاغه كه آخرين بخش رساله را تشكيل مى دهد، نگارنده در اين بخش به مواردى كه مولاى متقيان در نهج البلاغه از آن سخن گفته مى پردازد و بر اين باور تأكيد دارد كه دعاهاى مولا به نهج البلاغه محدود نمى شود، سپس نمونه هايى از دعاهاى حضرت كه در كلمات و حكمت هاى آن بزرگوار آمده ايراد مى كند.