100 . نقد و تحليل ديدگاه هاى متصوّفه به حديث، ابراهيم دهقان زاده، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشكده اصول دين قم، استاد راهنما: دكتر احمد عابدى، استاد مشاور: دكتر فتح اللّه نجّارزادگان، 1380، 169ص.

اين مجموعه، در وهله اوّل، نگاهى اجمالى به تعاريف تصوّف، تاريخچه ظهور، علل پيدايش و فِرق متعدّد اين مذهب در جهان اسلام دارد. سپس به دخل و تصرّفاتى كه اين گروه در آيين مقدّس اسلام نموده اند، پرداخته و از حوزه حديثى، آنها را مورد نقد و تحليل قرار داده است.
موضوع و هدف اصلى اين تحقيق، آشنايى با ديدگاه هاى صوفيان نسبت به احاديث معصومان عليهم السلام است تا روشن شود كه آنان تا چه اندازه پايبند به احاديث منقول از پيامبر اكرم و ائمه اطهار بوده اند و تا چه مقدار از اين احاديث را كنار گذاشته و نسبت به آنها بى توجّه بوده اند، و نيز چه مقدار از احاديث را خودشان جعل نموده و به يكى از بزرگان دين نسبت داده اند.
ديگر هدف مدّ نظر در اين تحقيق، پرداختن به اين مسئله است كه تصوّف تا چه اندازه با دين اسلام و مخصوصا احاديث منقول از معصومان عليهم السلامهماهنگى و همبستگى دارد، و آيا اصلاً چنين ديدگاهى مورد تأييد ائمه معصوم عليهم السلام بوده است يا نه؟ و اين كه متصوّفه در مشروعيت بخشيدن به اعمال خود، دست به دامان چه نوع احاديثى شده اند. آيا دليلى قانع كننده و مدركى معتبر و غيرقابل خدشه در اثبات حقّانيت خود دارند يا بر عكس، به احاديثى جعلى يا ضعيف و يا متشابه متشبّث شده اند؟
و نهايت اين كه اگر متصوّفه داراى اصالت نيستند، با چه حربه هايى توانسته اند تا به حال به موجوديت خود ادامه دهند و در اين راستا، چه افكار و عقايد و اعمالى را ابداع نموده و به نام دين به خورد مسلمانان داده ند؟
همچنين در اين تحقيق، روشن شده است كه متصوّفه در راه نيل به اهداف خود، چه مقدار از احاديث صحيح را با تأويل هاى غلط و افراطى، از معانى اصلى و حقيقى آنها تغيير داده و معانى ديگرى بر خلاف دستورهاى دين مقدّس اسلام تحميل نموده اند.
در بخشى از اين پايان نامه، به پاره اى از عقايد و بدعت هاى متصوّفه پرداخته شده و به طور خيلى خلاصه توضيح داده شده كه عدّه اى از صوفيان در هر چهار حوزه جعل، تأويل هاى افراطى، طرد احاديث صحيح السند و بدعتگذارى، از هيچ گونه اقدامى دريغ نورزيده اند و به همين جهت، مورد انتقاد و مذمّت شديد ائمه معصوم عليهم السلام و نيز علما و فقهاى طراز اوّل اسلام، قرار گرفته اند، كه به بعضى از آنها در بخش آخر تحقيق، اشاره شده است. ضمنا جهت اثبات عدم هماهنگى گفتار صوفيان با كردارشان، به بيان مواردى از تناقض گويى آنان، به كتاب هاى خودشان استناد شده، تا موضوع براى خوانندگان بيشتر روشن شود.
اين پايان نامه، از يك مقدّمه و پنج فصل تشكيل يافته كه هر فصل نيز بخش هاى متعدّدى دارد. در مقدّمه، ضرورت و اهمّيت بحث، سابقه تاريخى بحث، هدف بحث و محدوديت هاى آن از نظر سياست ها و موقعيت هاى روز، بررسى شده است.
فصل اوّل، درباره صوفى و تصوّف، تاريخچه ظهور اين فرقه، علل پيدايش آنان، مهم ترين فرقه هاى صوفيه و سلسله هاى آنان، و ذكر
مشايخ و بزرگان صوفيه است.
فصل دوم، احاديث جعلى توسط متصوّفه و نقد آنها آمده است.
فصل سوم، در مورد توجيه و تأويلات نادرست احاديث از ناحيه اين فرقه و ردّ و نقد اين تأويلات از بيان بزرگان است.
در فصل چهارم به ردّ احاديث صحيح توسط صوفيه و بعضى از عقايد باطل آنان، و پاره اى از بدعت ها و آداب خلاف شرع صوفيه پرداخته شده است.
فصل پنجم نيز مربوط به سيماى صوفيه در حديث و نمونه هايى از تناقض گويى آنان است.