نقش خواص در استحاله فرهنگى و سياسى در عصر امام حسین(ع)

نقش خواص يا نخبگان، در دگرگونى هاى جامعه، نقشى بنيادين است. در طول تاريخ تا به امروز، نخبگان، مؤثّرترين نقش را در تحوّلات فرهنگى، سياسى و اجتماعى داشته اند و همچنان نيز دارند؛ امّا اسلام، به مسلمانان اجازه نمى دهد كه چشم و گوشْ بسته، از نخبگان جامعه پيروى كنند. از اين رو، هر چند خواص در دگرگونى هاى فرهنگى و سياسى جامعه صدر اسلام، نقش اساسى را داشتند، ليكن توده مردم نيز كه چشم بسته از آنها پيروى مى كردند، بى تقصير نبودند و بدين سان، دنياطلبى و خيانت خواص و پيروى كوركورانه عوام از آنان،[۱]در طول نيم قرن پس از رحلت پيامبر خدا(ص)، زمينه ساز حادثه كربلا گرديد و از اين رو، عوام در كنار خواص، در «زيارت عاشورا»، مورد نفرين قرار مى گيرند:

يا أبا عَبدِ اللّهِ ! لَقَد عَظُمَتِ المُصيبَةُ بِكَ عَلَينا وَ عَلى جَميعِ أهلِ السَّماواتِ، فَلَعَنَ اللّهُ اُمَّةً أسَّسَت أساسَ الظُّلمِ وَ الجَورِ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ، وَ لَعَنَ اللّهُ اُمَّةً دَفَعَتكُم عَن مَقامِكُم وَ أزالَتكُم عَن مَراتِبِكُمُ الَّتى رَتَّبَكُمُ اللّهُ فيها، وَ لَعَنَ اللّهُ اُمَّةً قَتَلَتكُم، وَ لَعَنَ اللّهُ المُمَهِّدينَ لَهُم بِالتَّمكينِ مِن قِتالِكُم ![۲]اى ابا عبد اللّه ! مصيبت تو، بر ما و بر تمامى آسمانيان، بسيار گران است. لعنت خدا بر امّتى كه بنياد ستم و بيداد بر شما اهل بيت را بنا گذاشت ! و لعنت خدا بر گروهى كه شما را از مقامتان، محروم ساختند و از جايگاهى كه خدا برايتان مقرّر كرده بود، دور كردند ! و لعنت خدا بر آنانى كه زمينه ساز و ياريگرِ جنگ آنها با شما شدند !

مقصود از بنيان گذاران ستم و بيداد بر اهل بيت(ع)، همان خواص و نخبگانى اند كه نقش اوّل را در دگرگونى فرهنگى و سياسى جامعه اسلامىِ نخستين، ايفا كردند. آنان، بيش از كسانى كه در فاجعه كربلا نقش مستقيم داشته اند، مقصّرند و از اين رو، پيش از آنها مورد نفرين قرار گرفته اند.

بنا بر اين، بزرگ ترين پيام عاشورا به نخبگانِ جوامع اسلامى، هشدار نسبت به خطر دنياطلبى و به ملّت هاى مسلمان، هشيارى در برابر انحراف خواص و نخبگان است و ملّت سرفراز ايران، بويژه نخبگان ملّت، كه با پيروى از مكتب عاشورا، نظام اسلامى مبتنى بر آرمان هاى اهل بيت(ع) را در اين كشور پديد آوردند و به خواست خداوند منّان، زمينه ساز انقلاب جهانى اسلام به رهبرى امام مهدى(ع) خواهند بود، بيش از هر ملّت ديگرى بايد به اين پيام مهم و اين درس سرنوشت ساز، گوش فرا دهند.