عمّار بن ياسر

ابو يَقظان ، عمّار بن ياسر بن عامر مَذحِجى كه مادرش (سُميّه) نخستين شهيد راه خدا بود ، از پيشتازان در ايمان و هجرت و از استوار گامانِ راست قامتى است كه در آغازين روزهاى جلوه اسلام ، همراه پدر و مادرش شكنجه هاى مشركان را با همه توان ، تاب آورد و در طريق حق ، لحظه اى ترديد بر جانش ننشست .

 او از پاكْ سرشتانى است كه پيامبر خدا به حق مدارى ، پاكْ طينتى و آكندگى جانش از ايمان ، گواهى داد و تأكيد كرد كه آتش دوزخ ، هرگز به اين جان منوّر ، نزديك نخواهد شد .

 او از معدود كسانى است كه پس از پيامبر خدا ، «حقّ خلافت» و «خلافت حق» را پاس داشت و هرگز از صراط مستقيم ، كناره نگرفت . با على عليه السلام بر پيكر پاك فاطمه عليهاالسلام نماز خواند و همچنان همگام على عليه السلام باقى ماند .

 او به روزگار عمر ، مدّتى فرماندار كوفه شد و در فتح برخى از سرزمين ها ، فرماندهى رزمندگان را به عهده داشت . به هنگام حاكميت عثمان ، در صف مخالفان جدّى او قرار گرفت و بارها از رفتار وى انتقاد كرد تا بدان جا كه خليفه آهنگ تبعيد او (به رَبَذه) را ساز كرد ؛ امّا مخالفت على عليه السلام وى را از دست يازيدن به اين هدف ، باز داشت .

 او را به خاطر صراحتش در گفتارها، به دستور عثمان ، كتك زدند . عثمان ، خود نيز او را مضروب ساخت و آن بزرگوار تا آخر عمر از آثار آن ضربه ها رنج مى برد .

 شركت سختكوشانه او در جنگ جمل و تصدّى فرماندهى سواره نظام لشكر على عليه السلام جلوه بسيار داشت . [۱] در صِفّين نيز مسئوليت پياده نظام كوفه و  نيز قاريان را به عهده داشت . او بارها با عمروعاص و ديگر مخالفان امام عليه السلام سخن گفت و با منطقى استوار و استدلال هايى متين ، حق را نماياند .

 اين چهره درخشان و صحابى بزرگوار ، در جنگ صِفّين ، شهد شهادت نوشيد [۲] و بدين سان ، پيشگويى شگفت پيامبر خدا كه فرموده بود : «تو را گروه متجاوز مى كشند» ، به واقعيّتْ پيوست . [۳]

 عمّار ، در هنگام شهادت ، ۹۳ سال داشت .

 خبر غيبى پيامبر صلى الله عليه و آله درباره كشته شدن عمّار ياسر به دست گروه متجاوز ، با متن هايى مشابه و طُرُق متعدّد ، نقل شده است و مردم به عمّار به ديده معيارى براى جداسازى حق از باطل مى نگريستند . اين حديث به اين گونه ها نقل شده است : «تو را گروه متجاوز مى كشند» ، «عمّار را گروه متجاوز مى كشند» و «او را گروه متجاوز مى كشند» .

 بيست و هفت نفر از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله اين حديث را گزارش كرده اند . اينان : ابو سعيد خُدْرى ، عمرو بن عاص ، عبد اللّه بن عمرو بن عاص ، معاويه ، ابو هريره ، ابو رافع خزيمة بن ثابت ، ابو اليسر ، خود عمّار ، امّ سَلَمه ، قَتادة بن نعمان ، ابو قَتاده ، عثمان بن عَفّان ، جابر بن سَمُره ، كعب بن مالك ، اَنَس بن مالك ، جابر بن عبد اللّه ، ابن مسعود ، حُذَيفه ، ابن عبّاس ، ابو ايّوب ، عبد اللّه بن ابى هُذَيل ، عبد اللّه بن عمر ، ابو سعد ، ابو اُمامه ، زياد بن فرد و عايشه هستند .

 برخى مانند ابن عبد البَر و ذهبى و سيوطى ، به متواتر بودن اين حديث ، تصريح كرده اند . اين حديث ، در پى شهادت عمّار ، مشكلاتى را براى معاويه پديد آورد و او ناچار شد چنين توجيه كند كه : ما او را نكشتيم . وى را كسى كشته كه او را به جنگ آورده است!

 و امام على عليه السلام هم در پاسخ به او فرمود : «در اين صورت ، پيامبر خدا را بايد قاتل حمزه بدانيم!» .

 شخصيت عظيم و والاى او را هرگز نمى توان در صفحاتى اندك نماياند . اكنون اين شما و اين هم متونى از روايات و تاريخ كه اندكى از بسيار را درباره آن قلّه بلند شرافت ، استقامت و آزادى نمايانده است .