عنوان کتاب : محاسن الأزهار فی مناقب إمام الأبرار و والد الأئمة الأطهار الإمام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)

پديدآورنده : حسام الدین حمید محلی
تحقيق : حمود عبدالله اهنومی
تحقيق : عبدالله ناصر عامر

محل نشر : یمن

ناشر : مرکز اهل البیت للدراسة الاسلامیه

تاریخ انتشار : 1424ق

زبان : عربی

منبع: افق حوزه

جستجو در Lib.ir

محاسن الأزهار فی مناقب إمام الأبرار و والد الأئمة الأطهار الإمام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)

کتابی در فضائل امام علی(ع). شرح قصیده ای از عبد الله بن حمزه معروف به منصور بالله (م 561ق).

محاسن الأزهار تألیف حسام الدین حمید بن احمد مَحلی (۵۸۲ – شهید ۶۵۲ق) شرح قصیده ای است از عبد الله بن حمزه معروف به منصور بالله (م ۵۶۱ق) از علمای بنام قرن ششم هجری و سادات یمنی که برای احیای دین و حفاظت آن جهاد بسیار کرده است. آثار قلمی فراوانی دارد از جمله الاجوبة الرافعة للإشکال الفاتحه، اجوبة مسالة الحاشدی، تحفة الإخوان و تحقیق النبوه. مرحوم علامه محمودی ۸۵ عنوان از آثار وی را برشمرده است.

قصیدۀ وی با مطلع: نشدتک الله بآلائه / وبالنبی المصطفی والوصی؛ ذکر مناقب و فضائل امیر المؤمنین علیه السلام است.

محلی در مقدمه کتابش می گوید که در قصیده ابو محمد عبد الله بن حمزه که به ابو العباس احمد بن حسن بن یوسف فرستاده بود نکات مفیدی در فضائل امیر المؤمنین و فضائل اهل بیت عترت یافتم و دیدم که آن فضائل را به تفصیل با اسناد به رسول خدا و خاندان عترت علیهم السلام به قلم آورم.

در این شرح گاهی به معانی لغوی ای پرداختم که شرح و معنای بیت بدان تکمیل می شد؛ نیز غزوه ای را نام بردم یا مسأله ای شرعی یا عقلی را ذکر کردم که این امر نزدیک به تفصیل مسائلی بود که قصیده آن را در ضمن خود داشت. همه آن به دو جهت صورت گرفت: یکی شرح و توضیح قصیده منصور بالله و تفصیل آنچه که به نظم آورده بود و دیگری رعایت حق امیر المؤمنین علیه السلام که خداوند خلق را بدان الزام کرده است.

او سپس با ذکر اسانید خود به نقل روایات فضائل امیر المؤمنین علیه السلام می پردازد و کتاب را با روایت «ذکر علی عبادة» می آغازد. کتاب وی ضمن شرح ۴۴ بیت از قصیدۀ ابن حمزه، آکنده از فواید لغوی، اشارات به جا به آیات قرآنی، روایات اهل بیت علیهم السلام، نکات تاریخی، نقل اشعار بزرگان در فضائل امیر المؤمنین و ... است.

قسمت پایانی کتاب دارای دو بخش است:

الف) فصلی جداگانه در معنای حدیث «مناشده»: وی ضمن شرح مصراع اول (نشدتک الله بآلائه) نوشت که این بیت اشاره به حدیث مناشده (ماجرای شوری و احتجاج امیر المؤمنین) دارد و وعده داد که بعدا به تفصیل در این باره بنویسد. او این روایت را از دو طریق روایت می کند.

در ادامه به بیان ۴۴ فایده از نکات این روایت می پردازد. در فایده ۳۲ ذیل جمله امیر المؤمنین علیه السلام (هل فیکم من أحد / نصر أبوه رسول الله وهو مشرک غیری؟) به ذکر ابوطالب و یاری و پشتیبانی وی از رسول خدا اشاره و اشعاری از او را می کند.

ب) سه مجلس: عناوین آنها بدین قرار است:

«فی ذکر طرف من الآیات الکریمة التی وردت فی شأن أهل البیت علیهم السلام»، «فی ذکر أدعیة مأثورة عن رسول الله صلی الله علیه وآله» و «فی فضل الصلاة علی النبی صلی الله علیه وآله و صورتها».

وی در ضمن مجلس دوم (ادعیه رسول خدا) برخی از ادعیه امیر المؤمنین علیه السلام (دعاء العشرات و ...) نقل کرده و به ارزش و جایگاه اعجاز گونه کلماتِ آن حضرت اشاره کرده است.

از ویژگی های آشکار کتاب اینکه مؤلف احادیث را با اسانید نقل کرده است.

منابع محاسن الأزهار

کتاب از منابع بسیار بهره گرفته است که برخی از آنها بدین قرارند:

مناقب امیر المؤمنین علیه السلام از علی بن محمد بن طیب مشهور به ابن مغازلی (م ۴۸۳ق)؛

اعلام نهج البلاغه از علی بن ناصر حسینی؛

المحیط بالإمامة از ابو الحسن علی بن حسین مشهور به شاه سربیجان؛

الاعتبار وسلوة العارفین از موفق بالله حسین بن اسماعیل جرجانی (متوفای حدود ۴۳۰ق)؛

ما نزل من القرآن فی اهل البیت علیهم السلام از حسین بن حکم حبری (م ۲۸۶ق)؛

الأمالی هارونی از ابو طالب حسین بن یحیی هارونی (م ۴۲۴ق)؛

الاکفار و التفسیق از ابو القاسم اسماعیل بن احمد بستی؛

الأمالی از مؤید بالله احمد بن حسین هارونی (م ۴۱۱ق)؛

الاربعین فی فضائل امیر المؤمنین از ابو علی حسن بن علی صفار (از علمای قرن پنجم)؛

صحیفة الرضا علیه السلام که محلی طریق خود را بدان کتاب نقل کرده است؛

العمده از یحیی بن حسن مشهور به ابن بطریق.

چاپهای محاسن الأزهار

تحقیق علامه شیخ محمد باقر محمودی، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه، ۱۴۲۲ق، قم. این چاپ دارای تعلیقات مفید در پاورقی، اضافات راهگشا در متن (در داخل کروشه)، عنوان بندی مناسب و فهارس فنی (آیات قرآن، احادیث، اسامی و کنیه ها، وقایع، طوائف و قبایل، اماکن، حیوانات، اشیا و اطعمه و...، کتابها و اشعار) است.
تحقیق حمود عبد الله اهنومی و عبدالله ناصر عامر با مقدمه مجد الدین بن محمد، مرکز اهل البیت للدراسة الاسلامیه، ۱۴۲۴ق / ۲۰۰۳م، صعده (یمن)؛

منابع:سایت lib.ir، مجله کتاب ماه دین مقاله «کتابی ارزشمند در فضایل امیر المؤمنین» از علی یزدی.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی