مقدمه

در مقدمه كتاب «العلم و الحكمة في الكتاب والسنة» يادآور شديم كه براى تكميل مباحث آن، بايد به كتاب «العقل و الجهل في الكتاب والسنة» مراجعه كرد. اينك اين كتاب به عنوان پنجمين اثر از موسوعه «ميزان الحكمة» به چاپ مى رسد .
اين كتاب از لابه لاى آيات و روايات، نكته هاى جديدى را در حوزه معرفت عرضه مى دارد، بدان اميد كه جايگاه مناسب را نزد صاحبان دانش و حكمت بيابد .
يادآورى اين نكته لازم است كه بخش اوّل اين كتاب با همكارى فاضل ارجمند جناب آقاى رضا برنجكار و بخش دوم آن با مساعدت فاضل ارجمند جناب آقاى عبدالهادى مسعودى به ثمر رسيده است كه بايد از آنان و تمامى برادرانى كه در آماده سازى اين اثر سهيم بوده اند، سپاسگزارى نمود .
در پايان اشاره مى كنيم كه روش ما در گزينش و ثبت نشانى در اين موسوعه، از اين قرار است :
1 . تلاش شده تا تمامى روايات مربوط به يك موضوع، از مصادر روايى شيعه و اهل سنّت، پس از فيش بردارى مستقيم، با كمك گرفتن از نرم افزارهاى رايانه اى گرد آيد و سپس، جامع ترين ، استوارترين و كهن ترين مصدر گزينش شود .
2 . از تكرار روايات پرهيز شده است؛ مگر در موارد ذيل :
الف . متنها كاملاً متفاوت و مروى عنه متعدد باشد ،
ب . نكته مهمى در تفاوت واژه ها و الفاظْ نهفته باشد ،
ج . تفاوت لفظى در متون شيعى و سنّى وجود داشته باشد ،
د . متن روايت، كمتر از يك سطر و مربوط به دو باب باشد .
3 . در صورتى كه متنهايى از پيامبر صلى الله عليه و آله و ديگر معصومان نقل شده باشد ، حديث پيامبر صلى الله عليه و آله در متن مى آيد و روايت ساير معصومان در پاورقى .
4 . پس از ذكر آيات در هر موضوع ، روايات به ترتيب معصومان عليهم السلام از پيامبر صلى الله عليه و آله تا امام دوازدهم، نقل مى گردد ؛ مگر آنكه روايتى در تفسير آيه وارد شده باشد كه بر تمامى روايات، مقدّم مى شود و يا آنكه تناسب موضوعى روايات، اين ترتيب را بر هم زند .
5 . در ابتداى روايات، فقط نام رسول خدا و ديگر معصومان ذكر مى شود؛ مگر آنكه راوى ، ناقل فعل معصوم باشد يا سؤال و جوابى در ميان باشد، و يا آنكه راوى، لفظى را در متن آورده كه سخن مروى عنه نيست .
6 . با توجّه به تعدّد اسامى معصومان عليهم السلام نام واحدى براى آنها انتخاب شده كه در ابتداى روايت ذكر مى شود .
7 . مصادر روايات، در پاورقى و به ترتيب معتبرترين مصدر، تنظيم شده است .
8 . در صورتى كه دسترسى به منابع اوّليه، ممكن باشد، حديث از مصادر اوّليه نقل مى گردد؛ مگر نشانى بحار الأنوار در احاديث شيعه و كنزالعمّال در احاديث اهل سنّت كه در پايانْ نشانى آن خواهد آمد .
9 . پس از ذكر مصادر، گاه ارجاعاتى به برخى از منابع با تعبير «راجع» داده شده است. در چنين مواردى، متن ارجاعى، تفاوت فاحشى با متن نقل شده داشته است .
10 . ارجاعاتى كه به ابواب ديگرِ اين كتاب داده شده، به جهت تناسب محتوايى ميان روايات آنهاست .
11 . درآمد ، توضيحات و جمع بندى هايى در پايان برخى فصول و ابوابْ ذكر شده كه چشم انداز كلّى روايات كتاب و باب، و گاه حل پاره اى از دشوارى هاى موجود در احاديث را نشان مى دهد .
12 . و مهمْ ترين نكته اينكه تلاش شده حتى المقدور از طريق تأييد مضمون احاديث باب، به وسيله قرائن عقلى و نقلى، تحصيلِ نوعى وثوق به صدور مجموعه آنها امكان پذير باشد .
محمد محمدى رى شهرى
8 صفر 1419