241
خردگرايي در قرآن و حديث

7 / 3

آنچه سزاوارست براى خردمند

۷۵۶.پيامبر صلى الله عليه و آله :سزاوار است كه خردمند، اوقاتش چهار بخش باشد : در وقتى با خداوند مناجات كند ؛ در ساعتى به حسابرسى خويش پردازد ؛ اوقاتى نزد دانشمندان رود، آنهايى كه او را با دين آشنا و برايش خيرخواهى كنند ؛ و وقتى را به خوشى هاى دنيايى كه حلال و زيباست، اختصاص دهد .

۷۵۷.ابوذر غفارى :از رسول خدا پرسيدم: «اى رسول خدا ! در صحيفه هاى ابراهيم چه بود ؟». فرمود : «در آن، مَثَل ها و پندهايى بود : سزاوار است كه خردمند، اگر عقلش مغلوب نشده ، زبانش را نگه دارد ، زمانش را بشناسد و بر كار خويش روى آورد . به راستى، هر كس سخن گفتن را از كارهايش به حساب آورد ، سخن گفتنش كم شود، مگر در آنچه به او مربوط باشد» .

۷۵۸.پيامبر صلى الله عليه و آله :سزاوار است كه خردمند به راه نيفتد، مگر براى سه چيز : به دست آوردن خرج زندگى ، برداشتن گامى به سوى رستاخيز و كسب خوشى غير حرام .

۷۵۹.پيامبر صلى الله عليه و آلهـ در سفارش به على عليه السلام ـ: سزاوار نيست كه خردمند، جز در طلب سه چيز گام بردارد: به دست آوردن خرج زندگى، برداشتن گامى به سوى رستاخيز و كسب غير حرام .

۷۶۰.امام على عليه السلام :بر خردمند است كه به زمانش بينا باشد .

۷۶۱.امام على عليه السلامـ در سفارش به فرزندش حسن عليه السلام ـ: فرزندم ! سزاوار است كه خردمند به موقعيت خويش بنگرد ، زبانش را نگه دارد و اهل زمانش را بشناسد .

۷۶۲.امام صادق عليه السلام :در حكمتهاى آل داوود آمده است: بر خردمند است كه زمانش را بشناسد ، به موقعيت خويش رو كند و نگهدار زبانش باشد .


خردگرايي در قرآن و حديث
240

7 / 3

ما يَنبَغي لِلعاقِلِ

۷۵۶.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يَنبَغي لِلعاقِلِ إذا كانَ عاقِلاً أن يَكونَ لَهُ أربَعُ ساعاتٍ مِنَ النَّهارِ : ساعَةٌ يُناجي فيها رَبَّهُ ، وساعَةٌ يُحاسِبُ فيها نَفسَهُ ، وساعَةٌ يَأتي أهلَ العِلمِ الَّذينَ يُبَصِّرونَهُ أمرَ دينِهِ ويَنصَحونَهُ ، وساعَةٌ يُخَلّي بَينَ نَفسِهِ ولَذَّتِها مِن أمرِ الدُّنيا فيما يَحِلُّ ويَجمُلُ ۱ .

۷۵۷.أبو ذَرٍّ الغِفارِيُّ :قُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ما كانَ في صُحُفِ إبراهيمَ ؟ قالَ : كانَ فيها أمثالٌ وعِبَرٌ : يَنبَغي لِلعاقِلِ ما لَم يَكُن مَغلوبًا في عَقلِهِ أن يَكونَ حافِظًا لِلِسانِهِ ، عارِفًا بِزَمانِهِ ، مُقبِلاً عَلى شَأنِهِ ، فَإِنَّهُ مَن حَسَبَ كَلامَهُ مِن عَمَلِهِ قَلَّ كَلامُهُ إلاّ فيما يَعنيهِ ۲ .

۷۵۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :يَنبَغي لِلعاقِلِ أن لا يَكونَ شاخِصًا إلاّ في ثَلاثٍ : طَلَبٍ لِمَعاشٍ ، أو خُطوَةٍ لِمَعادٍ ، أو لَذَّةٍ في غَيرِ مُحَرَّمٍ ۳ .

۷۵۹.عنه صلى الله عليه و آلهـ في وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍّ عليه السلام ـ: يا عَلِيُّ ، لا يَنبَغي لِلعاقِلِ أن يَكونَ ظاعِنًا إلاّ في ثَلاثٍ : مَرَمَّةٍ لِمَعاشٍ ، أو تَزَوُّدٍ لِمَعادٍ ، أو لَذَّةٍ في غَيرِ مُحَرَّمٍ ۴ .

۷۶۰.عنه صلى الله عليه و آله :عَلَى العاقِلِ أن يَكونَ بَصيرًا بِزَمانِهِ ۵ .

۷۶۱.الإمام عليّ عليه السلامـ في وَصِيَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ عليه السلام ـ: يا بُنَيَّ ، إنَّهُ لابُدَّ لِلعاقِلِ مِن أن يَنظُرَ في شَأنِهِ ، فَليَحفَظ لِسانَهُ وَليَعرِف أهلَ زَمانِهِ ۶ .

۷۶۲.الإمام الصادق عليه السلام :في حِكمَةِ آلِ داودَ : عَلَى العاقِلِ أن يَكونَ عارِفًا بِزَمانِهِ ، مُقبِلاً عَلى شَأنِهِ ، حافِظًا لِلِسانِهِ ۷ .

1.روضة الواعظين : ۸ عن الإمام عليّ عليه السلام ؛ الزهد لابن المبارك : ۱۰۵ / ۳۱۳ نحوه .

2.تنبيه الغافلين : ۲۱۶ / ۲۷۵ ، الصمت لابن أبي الدنيا : ۴۵ / ۳۱ وفيه «حقّ على العاقل أن يكون عارفًا بزمانه حافظًا للسانه ، مقبلاً على شأنه» فقط .

3.تاريخ بغداد : ۱ / ۳۳۸ / ۲۵۰ عن الحارث الأعور ، الفردوس : ۵ / ۵۰۱ / ۸۸۸۸ كلاهما عن الإمام عليّ عليه السلام ، كنزالعمّال : ۱۵ / ۸۵۶ / ۴۳۴۰۸ ؛ تحف العقول : ۲۰۳ عن الإمام عليّ عليه السلام وفيه «مرمّة» بدل «طلب» ، وراجع تنبيه الغافلين : ۲۱۶ / ۲۷۶ .

4.الفقيه : ۴ / ۳۵۶ / ۵۷۶۲ عن الإمام الباقر عن جدّه عن الإمام عليّ عليهم السلام ، الكافي : ۵ / ۸۷ / ۱ عن محمّد بن مروان عن الإمام الصادق عليه السلام ، نهج البلاغة : الحكمة ۳۹۰ ، المحاسن : ۲ / ۸۰ / ۱۲۰۵ عن الأصبغ بن نباتة عن الإمام عليّ عليه السلاموكلاهما نحوه .

5.الخصال : ۵۲۵ / ۱۳ ، معاني الأخبار : ۳۳۴ / ۱ ، عوالي اللآلي : ۱ / ۹۳ / ۲۶ كلّها عن أبي ذرّ ؛ الترغيب والترهيب : ۳ / ۱۸۹ / ۲۴ و ص ۵۳۱ / ۲۸ عن أبي ذرّ .

6.الأمالي للطوسي : ۱۴۶ / ۲۴۰ عن أبي وجزة السعدي عن أبيه ، تحف العقول : ۲۰۳ وفيه « . . .للعاقل من ثلاث : أن . . .» .

7.الكافي : ۲ / ۱۱۶ / ۲۰ عن منصور بن يونس ، الفقيه : ۴ / ۴۱۶ / ۵۹۰۳ عن حمّاد بن عثمان مع تقديم وتأخير، معانيالأخبار: ۳۳۴ / ۱ عن أبي ذرّ عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله وفيه أنّه من صحف إبراهيم عليه السلام ؛ الصمت لابن أبيالدنيا: ۴۵ / ۳۱ ، عيون الأخبار لابن قتيبة : ۱ / ۲۸۰ كلاهما عن وهب بن منبّه ، تفسير الدرّ المنثور : ۸ / ۴۸۹ نقلاً عن عبد بن حميد وابن مردويه وابن عساكر عن أبي ذرّ عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله وفيه أنّه من صحف إبراهيم عليه السلام وفيه «بصيرًا» بدل «عارفًا» .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 507405
صفحه از 516
پرینت  ارسال به