توضيحى درباره جايگاه خِرد

چنانكه ملاحظه گرديد، در پاره اى روايات ، «قلب [دل]» جايگاه عقل و ادراك معرّفى شده، در حالى كه در پاره اى ديگر ، «دماغ [مغز]»، جايگاه ادراك دانسته شده است . آيا اين دو دسته احاديثْ با يكديگر تعارض دارند يا اداراكات انسانى دو جايگاه دارند و «قلب» و «دماغ»، دو مركز شناخت و در عرض يكديگرند؟ يا اينكه دو مركزند و در طول يكديگر واقع شده اند؟
پاسخ اين است كه در اين روايات، تعارضى نيست و حلّ مسئله در اين نكته نهفته است كه واژه «قلب»، درنصوص اسلامى به چهار معنا به كار رفته است :
1) تصفيه كننده خون .
2) عقل .
3) جايگاه شناخت شهودى .
4) روح.
«قلب» به معناى چهارم، مبدأ اصلى تمامى ادراكات انسانى است و احاديثى كه قلب را جايگاه خرد مى دانند، به اين معنا اشاره دارند. در اين صورت، مغز ـ كه به حواس پنج گانه مربوط است ـ در طول قلب قرار دارد، نه در عرض آن .
برپايه اين تصوّر، مى توان گفت كه جايگاه عقل، دماغ است؛ زيرا ادراكات انسانى، از طريق مغز به روح منتقل مى گردد و مى توان گفت كه جايگاه عقل، قلب است؛ زيرا هنگامى كه قلب به معناى روح باشد ، مبدأ تمامى ادراكات حسى، عقلى و شهودى است .