۱۳۵.پيامبر صلى الله عليه و آله :بهترين چيزى كه با آن بندگى خدا شود ، خرد است .

۱۳۶.پيامبر صلى الله عليه و آله :سرور كارها در هر دو سراىْ خرد است .

۱۳۷.فرزند عمر از رسول خدا چنين نقل مى كند: آن حضرت آيه «تبارك الّذي بيده الملك» را تا «أيّكم أحسن عملاً» تلاوت كرد و آن گاه فرمود: «هر يك از شما كه رفتارش نيكوتر باشد، عقلى نيكوتر دارد و بيشتر از گناهان پرهيز مى كند و در بندگى خدا، شتابان تر است» .

۱۳۸.پيامبر صلى الله عليه و آلهـ در سفارش به ابن مسعود ـ: اى پسر مسعود! هرگاه كارى انجام مى دهى ، برپايه دانش و خرد انجام ده . بپرهيز از آنكه بى انديشه و دانش دست به كارى زنى ؛ زيرا خداوند بزرگ فرمود : «و مانند آن [زنى ]مباشيد كه رشته خود را پس از محكم بافتن ، [يكى يكى] از هم مى گسست» .

۱۳۹.پيامبر صلى الله عليه و آله :بهترينِ شما در دوران جاهليت ، بهترينِ شما در دوران اسلام است ؛ اگر بفهميد .

۱۴۰.پيامبر صلى الله عليه و آله :سرور بهشتيان پس از پيامبران ، خردمندترين آنهاست و برترين مردم ، خردمندترين آنهاست .

۱۴۱.پيامبر صلى الله عليه و آله :اى على! هرگاه مردم با انجام كارهاى نيك به خداوند تقرّب مى جويند تو خردورزى پيشه ساز كه از آنان در قرب به خداوند و كسب رتبه در دنيا و آخرت، پيشى خواهى گرفت .

۱۴۲.عطا :ابن عباس بر عايشه وارد شد و گفت : «اى امّ المؤمنين! از ميان دو انسانى كه يكى كم شب زنده دارى مى كند و بيشتر مى خوابد و ديگرى كه كمتر مى خوابد و بيشتر شب زنده دارى مى كند ، كدام را بيشتر دوست مى دارى ؟» . عايشه گفت : «من همين پرسش را از رسول خدا كردم» و ايشان فرمود : «آنكه خردمندتر باشد» . پرسيدم: «من از عبادت آنان پرسيدم [و شما از خردشان سخن مى گويى ؟]» . فرمود : «اى عايشه! آنان به اندازه خردشان مورد سؤال قرار مى گيرند . هركه خردمندتر باشد ، در دنيا و آخرتْ برتر است» .

۱۴۳.ابو ايوب انصارى از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: «دو مرد وارد مسجد مى شوند و نماز مى گذارند ، آن گاه باز مى گردند ؛ حال آنكه نماز يكى به اندازه كوه اُحُد وزن دارد و نماز ديگرى، همسنگ ذرّه اى نيست» . ابوحميد ساعدى پرسيد : «چگونه چنين مى شود، اى رسول خدا ؟» . فرمود : «اگر يكى خردمندتر باشد» . باز پرسيد : «چگونه مى شود ؟». فرمود : «اگر يكى در مقابل گناهان خودْ نگه دارتر باشد و در انجام دادن خوبى ها شتاب و ولع بيشترى به خرج دهد ، گرچه در امور مستحبّى از ديگرى پايين تر باشد» .

۱۳۵.عنه صلى الله عليه و آله :لَم يُعبَدِ اللّه ُ عز و جل بِشَيءٍ أفضَلَ مِنَ العَقلِ ^۱ .

۱۳۶.عنه صلى الله عليه و آله :سَيِّدُ الأَعمالِ فِي الدّارَينِ العَقلُ ^۲ .

۱۳۷.ابنُ عُمَر عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله أنَّهُ تَلا«تَبَـرَكَ الَّذِى بِيَدِهِ الْمُلْكُ»حَتّى بَلَغَ قَولَهُ«أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»ثُمَّ قالَ: أيُّكُم أحسَنُ عَمَلاً فَهُوَ أحسَنُ عَقلاً ، وأورَعُ عَن مَحارِمِ اللّه ِ ، وأسرَعُهُم في طاعَةِ اللّه ِ تَعالى ^۳ .

۱۳۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آلهـ في وَصِيَّتِهِ إلَى ابنِ مَسعودٍ ـ: يَابنَ مَسعودٍ ، إذا عَمِلتَ عَمَلاً فَاعمَل بِعِلمٍ وعَقلٍ ، وإيّاكَ وأن تَعمَلَ عَمَلاً بِغَيرِ تَدَبُّرٍ وعِلمٍ ، فَإِنَّهُ جَلَّ جَلالُهُ يَقولُ : «وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّتِى نَقَضَتْ غَزْلَهَا مِن بَعْدِ قُوَّةٍ أَنكَـثًا .»^۴

۱۳۹.عنه صلى الله عليه و آله :خِيارُكُم فِي الجاهِلِيَّةِ خِيارُكُم فِي الإِسلامِ إذا فَقِهوا ^۵ .

۱۴۰.عنه صلى الله عليه و آله :سَيِّدُ أهلِ الجَنَّةِ بَعدَ المُرسَلينَ أفضَلُهُم عَقلاً ، وأفضَلُ النّاسِ أعقَلُ النّاسِ ^۶ .

۱۴۱.عنه صلى الله عليه و آله :يا عَلِيُّ ، إذَا اكتَسَبَ النّاسُ مِن أنواعِ البِرِّ لِيَتَقَرَّبوا بِها إلى رَبِّنا فَاكتَسِب أنتَ أنواعَ العَقلِ تَسبِقهُم بِالزَّلفِ وَالقُربَةِ وَالدَّرَجاتِ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ^۷ .

۱۴۲.عَطاءٌ :إنَّ ابنَ عَبّاسٍ دَخَلَ عَلى عائِشَةَ فَقالَ : يا اُمَّ المُؤمِنينَ ، أرَأَيتِ الرَّجُلَ يَقِلُّ قِيامُهُ ويَكثُرُ رُقادُهُ ، وآخَرُ يَكثُرُ قِيامُهُ ويَقِلُّ رُقادُهُ ، أيُّهُما أحَبُّ إلَيكِ ؟ قالَت : سَأَلتُ رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله كَما سَأَلتَني ، فَقالَ : أحسَنُهُما عَقلاً . فَقُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنَّما أسأَلُكَ عَن عِبادَتِهِما ؟ فَقالَ : يا عائِشَةُ ، إنَّما يُسأَلانِ عَن عُقولِهِما ، فَمَن كانَ أعقَلَ كانَ أفضَلَ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ^۸ .

۱۴۳.أبو أيّوبَ الأَنصارِيُّعَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله : إنَّ الرَّجُلَينِ لَيَتَوَجَّهانِ إلَى المَسجِدِ فَيُصَلِّيانِ، فَيَنصَرِفُ أحَدُهُما وصَلاتُهُ أوزَنُ مِن اُحُدٍ ، ويَنصَرِفُ الآخَرُ وما تَعدِلُ صَلاتُهُ مِثقالَ ذَرَّةٍ . فَقالَ أبو حُمَيدٍ السّاعِدِيُّ : وكَيفَ يَكونُ ذلِكَ يا رَسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : إذا كانَ أحسَنَهُما عَقلاً . قالَ : وكَيفَ يَكونُ ذلِكَ ؟ قالَ : إذا كانَ أورَعَهُما عَن مَحارِمِ اللّه ِ ، وأحرَصَهُما عَلَى المُسارَعَةِ إلَى الخَيرِ ، وإن كانَ دونَهُ فِي التَّطَوُّعِ ^۹ .