275
خير و برکت از نگاه قرآن و حديث

«و اين گونه براى يوسف در زمين، قدرت داديم كه هر جاى آن مى خواست، مسكن مى گزيد. ما از رحمت خويش، به هر كه خواهيم، مى رسانيم و پاداش نيكوكاران را تباه نمى كنيم * و البتّه پاداش آخرت براى ايمان آورندگان و آنان كه اهل پروا بودند، بهتر است » .

حديث

۵۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ، درباره هيچ كار نيكى به مؤمن ستم نمى كند. او (مؤمن) بر كار نيك، در دنيا روزى (امكانات مادّى) پاداش داده مى شود و در آخرت [ نيز ]پاداش كار خود را خواهد گرفت .

۵۵۱.امام على عليه السلامـ در عهدنامه اى كه براى محمّد بن ابى بكر نوشت، آن گاه كه او را به حكومت مصر گماشت ـ: بندگان خدا! بدانيد پرواپيشگان ، هم بهره دنياى كنونى را بردند و هم پاداش آخرتِ آينده را . با اهل دنيا در دنيايشان شريك شدند؛ ولى اهل دنيا در آخرتشان با آنان شريك نگشتند . [ آنان] در دنيا در بهترين جا[ ها ]سكونت گزيدند و از بهترين خوردنى ها خوردند و از دنيا، آن بهره اى را بردندكه خوشگذرانان [، از آن] كام گرفتند، همان را كه جبّاران متكبّر گرفتند.
سپس از اين دنيا رفتند، با توشه اى به مقصدرسان و با سودايى سودبخش. در دنيايشان، لذّت پارسايىِ ۱ در دنيا را يافتند و يقين كردند كه در فرداى آخرتشان، همسايگان رحمت الهى اند، به گونه اى كه نه دعايشان برمى گردد و نه بهره لذّتشان كاسته مى شود.

۵۵۲.امام على عليه السلامـ در عهدنامه خويش به محمّد بن ابى بكر، آن گاه كه او را به حكومت مصر گماشت ـ: بر شما باد پرواى از خدا؛ چرا كه هيچ چيز، همچون پروا ، فراهم آورنده خير نيست و با هيچ چيزى نمى توان همچون پروا به خير دنيا و آخرت رسيد.
خداوند فرموده است: «به كسانى كه پروا پيشه كردند، گفته مى شود: پروردگارتان چه فرو فرستاد؟ گويند: نيكى. براى آنان كه در اين دنيا نيكى كنند، حسنه است، و سراى آخرت، بهتر است. و چه نيكوجايى است سراى پرواپيشگان!» .
اى بندگان خدا! بدانيد كه مؤمن براى سه گونه پاداش، كار مى كند:
يا براى خير دنيا كار مى كند. پس خداوند هم پاداش عملش را در دنيايش مى دهد. خداى سبحان به [ حضرت] ابراهيم عليه السلام فرمود: «و پاداشش را در دنيا به او داديم و او در آخرت، از شايستگان است» . پس هر كس براى خدا كار كند، پاداش او را در دنيا و آخرت عطا مى كند و در هر دو سراى، عهده دار حلّ مشكل او مى شود.
خداوند فرموده است: «اى بندگان من كه ايمان آورده ايد! از پروردگارتان پروا كنيد. براى آنان كه در اين دنيا نيكى كنند، حسنه است و زمين خدا هم گسترده است و شكيبايان، پاداش كامل خويش را بى حساب، دريافت مى كنند» . پس آنچه را در دنيا به آنان مى بخشد، در آخرت از آنان به خاطر آن، حساب نمى كشد.
خداوند فرموده است: «براى نيكوكاران، نيكى و افزون بر آن است» . «نيكى»، همان بهشت است و «افزون بر آن»، دنياست.
يا براى خير آخرت كار مى كند. همانا خداوند با هر كار نيكى، گناهى را مى پوشاند. خداوند فرموده است: «همانا كارهاى نيك، گناهان را از بين مى برند. اين، يادآورى براى كسانى است كه اهل ياد باشند» تا آن جا كه چون روز قيامت شود، كارهاى نيك آنان، برايشان حساب مى شود. سپس خداوند در برابر هر حسنه، ده برابر تا هفتصد برابر، پاداش مى دهد.
خداوند فرموده است: «پاداشى از سوى پروردگارت، پاداشى از روى حساب» و فرموده است: ... «پس براى آنان به خاطر كارهايشان، پاداشى چند برابر است و آنان در غرفه هاى بهشتى، ايمن اند» .
پس، مشتاق اين پاداش الهى شويد ـ و خدا رحمتتان كند ـ و براى آن ، كار كنيد و يكديگر را به آن تشويق نماييد.
اى بندگان خدا! بدانيد كه اهل پروا، به خير دنيا و آخرت رسيدند. [ آنان ]با اهل دنيا در دنيايشان شريك شدند، ليكن اهل دنيا در آخرت اينان، شريكشان نيستند. خداوند از دنيا، به اندازه اى به آنان بخشيده كه آنان را بس است و با آن، بى نيازشان ساخته است.
خداى متعال فرموده است: «بگو چه كسى زينت خدا را ـ كه براى بندگانش برآورده ـ و روزى هاى پاك را حرام كرده است؟ بگو: اينها براى كسانى است كه در زندگى دنيا ايمان آورده اند و روز قيامت نيز خالص براى آنان است. اين گونه ، نشانه ها را براى گروهى كه مى دانند، به روشنى بيان مى كنيم» .
[ اينان] در دنيا در بهترين جا سكونت گزيدند و از بهترين خوردنى ها خوردند. با اهل دنيا در دنيايشان شريك شدند و همراه آنان از پاك ترين خوردنى ها خوردند و از پاكيزه ترين نوشيدنى ها نوشيدند و از برترين پوشيدنى ها پوشيدند و در بهترين جاها مسكن گزيدند و با بهترين همسران، ازدواج كردند و برترين مركب ها را سوار شدند.
[ آنان] همراه اهل دنيا، از لذّت دنيا بهره گرفتند و فرداى قيامت در جوار رحمت خدايند و از خدا تمنّا مى كنند. خدا هم هر آنچه را آرزو كنند، به آنان عطا مى كند و هيچ دعايى از آنان را برنمى گرداند و از هيچ بهره اى از لذّتشان نمى كاهد.
پس، اى بندگان خدا! اهل خرد به سوى اين فرجام نيك، مشتاق مى شوند و با تقواى الهى براى آن، كار مى كنند؛ هيچ نيرو و توانى نيست، مگر با قدرت خدا.

1.در روايت شماره ۵ ـ كه در حقيقت، اصلِ اين روايت است و اين روايت، بخشى از آن است كه به وسيله سيّد رضى تقطيع شده است ـ از واژه زُهد ، نشانى نيست. علاوه بر اين ، وجود كلمه مزبور، با معناى مجموع روايت ، ناسازگار است و نشان مى دهد كه اين كلمه ، در نتيجه بى دقّتى در معناى روايت ، به متن اصلى افزوده شده است.

خير و برکت از نگاه قرآن و حديث
274

« وَ كَذَ لِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِى الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَآءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَآءُ وَ لاَ نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ * وَ لَأَجْرُ الْأَخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ كَانُواْ يَتَّقُونَ . ۱ »

الحديث

۵۵۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ عز و جل لا يَظلِمُ المُؤمِنَ حَسَنَةً يُثابُ عَلَيهَا الرِّزقَ فِي الدُّنيا ويُجزى بِها فِي الآخِرَةِ . ۲

۵۵۱.الإمام عليّ عليه السلامـ في عَهدِهِ إلى مُحَمَّدِ بنِ أبي بَكرٍ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ: اِعلَموا عِبادَ اللّهِ أنَّ المُتَّقينَ ذَهَبوا بِعاجِلِ الدُّنيا وآجِلِ الآخِرَةِ ؛ فَشارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ، ولَم يُشارِكوا أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم . سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ما سُكِنَت ، وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت ؛ فَحَظوا مِنَ الدُّنيا بِما حَظِيَ بِهِ المُترَفونَ ، وأخَذوا مِنها ما أخَذَهُ الجَبابِرَةُ المُتَكَبِّرونَ .
ثُمَّ انقَلَبوا عَنها بِالزّادِ المُبَلِّغِ وَالمَتجَرِ الرّابِحِ . أصابوا لَذَّةَ زُهدِ الدُّنيا في دُنياهُم ، وتَيَقَّنوا أنَّهُم جيرانُ اللّهِ غَدا في آخِرَتِهِم . لا تُرَدُّ لَهُم دَعوَةٌ ، ولا يَنقُصُ لَهُم نَصيبٌ مِن لَذَّةٍ . ۳

۵۵۲.عنه عليه السلامـ في عَهدِهِ إلى مُحَمَّدِ بنِ أبي بَكرٍ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ: عَلَيكُم بِتَقوَى اللّهِ عز و جل فَإِنَّها تَجمَعُ مِنَ الخَيرِ ما لا يَجمَعُ غَيرُها ، ويُدرَكُ بِها مِنَ الخَيرِ ما لا يُدرَكُ بِغَيرِها مِن خَيرِ الدُّنيا وخَيرِ الآخِرَةِ .
قالَ اللّهُ عز و جل : « وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَآ أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ لَدَارُ الْأَخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ .۴» اِعلَموا يا عِبادَ اللّهِ أنَّ المُؤمِنَ يَعمَلُ لِثَلاثٍ مِنَ الثَّوابِ :
إمّا لِخَيرِ (الدُّنيا) فَإِنَّ اللّهَ يُثيبُهُ بِعَمَلِهِ في دُنياهُ ، قالَ اللّهُ سُبحانَهُ لاِءِبراهيمَ : « وَ ءَاتَيْنَـهُ أَجْرَهُ فِى الدُّنْيَا وَ إِنَّهُ فِى الْأَخِرَةِ لَمِنَ الصَّــلِحِينَ۵» . فَمَن عَمِلَ للّهِِ تَعالى أعطاهُ أجرَهُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، وكَفاهُ المُهِمَّ فيهِما ، وقَد قالَ اللّهُ عز و جل : « يَـعِبَادِ الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ رَبَّكُمْ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ وَ سِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّـبِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ۶» ، فَما أعطاهُمُ اللّهُ فِي الدُّنيا لَم يُحاسِبهُم بِهِ فِي الآخِرَةِ .
قالَ اللّهُ عز و جل : « لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ الْحُسْنَى وَ زِيَادَةٌ۷» ؛ فَالحُسنى هِيَ الجَنَّةُ ، وَالزِّيادَةُ هِيَ الدُّنيا .
(وإمّا لِخَيرِ الآخِرَةِ) فَإِنَّ اللّهَ عز و جل يُكَفِّرُ بِكُلِّ حَسَنَةٍ سَيِّئَةً ، قالَ اللّهُ عز و جل : « إِنَّ الْحَسَنَـتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّـئاتِ ذَ لِكَ ذِكْرَى لِلذَّ كِرِينَ۸» حَتّى إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ حُسِبَت لَهُم حَسَناتُهُم ثُمَّ أعطاهُم بِكُلِّ واحِدَةٍ عَشرَ أمثالِهِم إلى سَبعِمِائَةِ ضِعفٍ .
قالَ اللّهُ عز و جل : « جَزَآءً مِّن رَّبِّكَ عَطَـآءً حِسَابًا۹» قالَ . . . : « فَأُوْلَـئِكَ لَهُمْ جَزَآءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُواْ وَ هُمْ فِى الْغُرُفَـتِ ءَامِنُونَ .۱۰»
فَارغَبوا في هذا ـ رَحِمَكُمُ اللّهُ ـ وَاعمَلوا لَهُ وتَحاضّوا عَلَيهِ .
وَاعلَموايا عِبادَ اللّهِ أنَّ المُتَّقينَ حازوا عاجِلَ الخَيرِ وآجِلَهُ ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم ولَم يُشارِكهُم أهلُ الدُّنيا في آخِرَتِهِم ، أباحَهُمُ اللّهُ مِنَ الدُّنيا ما كَفاهُم وبِهِ أغناهُم .
قالَ اللّهُ ـ عَزَّ اسمُهُ ـ : « قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِى أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَـتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِىَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَـمَةِ كَذَ لِكَ نُفَصِّلُ الأَْيَـتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ۱۱» .
سَكَنُوا الدُّنيا بِأَفضَلِ ما سُكِنَت وأكَلوها بِأَفضَلِ ما اُكِلَت ، شارَكوا أهلَ الدُّنيا في دُنياهُم فَأَكَلوا مَعَهُم مِن طَيِّباتِ ما يَأكُلونَ ، وشَرِبوا مِن طَيِّباتِ ما يَشرَبونَ ، ولَبِسوا مِن أفضَلِ ما يَلبَسونَ ، وسَكَنوا مِن أفضَلِ ما يَسكُنونَ ، وتَزَوَّجوا مِن أفضَلِ ما يَتَزَوَّجونَ ، ورَكِبوا مِن أفضَلِ ما يَركَبونَ .
أصابوا لَذَّةَ الدُّنيا مَعَ أهلِ الدُّنيا ، وهُم غَدا مِن جيرانِ اللّهِ يَتَمَنَّونَ عَلَيهِ ، فَيُعطيهِم ما تَمَنَّوهُ ، ولا يَرُدُّ لَهُم دَعوَةً ، ولا يَنقُصُ لَهُم نَصيبا مِنَ اللَّذَّةِ .
فَإِلى هذا ـ يا عِبادَ اللّهِ ـ يَشتاقُ إلَيهِ مَن كانَ لَهُ عَقلٌ ويَعمَلُ لَهُ بِتَقوَى اللّهِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ . ۱۲

1.يوسف : ۵۶ و ۵۷ .

2.مسند ابن حنبل : ۴ / ۲۵۲ / ۱۲۲۶۶ و ص ۵۶۴ / ۱۴۰۲۰ ، الزهد لابن المبارك : ۱۱۱ / ۳۲۷ ، مسند الطيالسي : ۲۶۹ / ۲۰۱۱ ، صحيح مسلم : ۴ / ۲۱۶۲ / ۵۶ وفيه «يعطى بها» بدل «يُثاب عليها الرزق» و كلّها عن أنس ، كنز العمّال : ۱ / ۶۸ / ۲۶۲ .

3.نهج البلاغة : الكتاب ۲۷ ، بحار الأنوار : ۳۳ / ۵۸۱ / ۷۲۶ .

4.النحل : ۳۰ .

5.العنكبوت : ۲۷ .

6.الزمر : ۱۰ .

7.يونس : ۲۶ .

8.هود : ۱۱۴ .

9.النبأ : ۳۶ .

10.سبأ : ۳۷ .

11.الأعراف : ۳۲ .

12.الأمالي للمفيد : ۲۶۱ / ۳ ، الأمالي للطوسي : ۲۵ / ۳۱ كلاهما عن أبي إسحاق الهمداني ، بشارة المصطفى : ۴۴ ، الغارات : ۱ / ۲۳۴ نحوه ، بحار الأنوار : ۷۰ / ۶۶ / ۱۱ .

  • نام منبع :
    خير و برکت از نگاه قرآن و حديث
    پدیدآورنده :
    سایر پدیدآورندگان :
    تقديری، محمد؛ محدثی، جواد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 307335
صفحه از 664
پرینت  ارسال به