اوّل اين كتاب ، بر تفصيل اين موضوع ، آگاهى خواهيد يافت .

درستى روش هاى گفتگو

براى موفّقيت گفتگوى تمدن ها تخصّص كافى نيست ، بلكه روش هاى گفتگو نيز اثرى جدّى و كارا دارد . به هر مقدار روش گفتگو استوار و سالم باشد ، به همان مقدار ، دستيابى به هدف مورد نظر ، كوتاه تر خواهد بود؛ ولى روش هاى نادرست ، گفتگوها را به راه هاى بن بست خواهد كشاند .
رهنمود قرآن در اين خصوص ، آن است كه مسلمان در مجادله با ديگران ، بايد بهترين روش را برگزيند . قرآن به پيامبر اكرم دستور مى دهد : « «وَ جَـدِلْهُم بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ ؛^۱» با آنان با بهترين روش ، مجادله كن» .
در برابر آن ، اسلام پيروى از روش هاى غيراخلاقى و غيرمنطقى براى اثبات درستى آرا و باورها را ناروا مى شمارد . فصل دوم كتاب ، ديدگاه اسلام را درباره بهترين روش گفتگو ، زير عنوان «آداب گفتگو» تبيين مى كند و فصل سوم ، به روش هاى نادرست گفتگو زير عنوان «آفات گفتگو» مى پردازد .

رعايت آداب گفتگو

در فصل دوم ، هفت بند براى آداب گفتگو در نظر گرفته شده است كه مى توان آن را در چهار مطلب ، خلاصه كرد :

1 ـ توجّه به سخن ، نه گوينده آن

در واقع ، اين قاعده ، راه را براى قواعد ديگر گفتگو آماده مى كند؛ زيرا اگر

مَنِ استَبَدَّ بِرَأيِهِ هَلَكَ . ^۱
آن كه بر رأى خويش پاى فشارد ، نابود خواهد شد .
مسئله مهم و قابل توجّه درباره گفتگوى تمدن ها اين است كه گفتگو و تبادل افكار ، به تنهايى در كم كردن اختلاف و دستيابى به تمدن برتر ، مفيد و مؤثّر نيست؛ بلكه دستيابى به اين هدف ، داراى شروطى است و فراروى آن ، گيرهايى است كه پاره اى به گفتگو و پاره اى ديگر ، به محتواى آن مرتبط مى شوند و بعضى از آنها به شيوه هاى گفتگو وابسته هستند . در واقع ، دليل ناكامى گفتگوها در تاريخ بشر ، به بى توجّهى به شرايط و موانع آن بر مى گردد و همين امر ، براى موفّقيت گفتگوى تمدن ها در قرن بيست و يكم ، ضرورت ايجاد شرايط لازم براى گفتگو و از بين برداشتن موانع پيش پاى آن را روشن مى كند . شرايط لازم براى اين امر ، عبارت اند از :

كاردانى در فن گفتگو

اوّلين نكته در گفتگوى تمدن ها اين است كه نبايد هر كسى به خود اجازه دهد به عنوان نماينده يك تمدن ، بر سر ميز گفتگو با تمدن هاى ديگر بنشيند؛ زيرا لازم است گفتگو كننده ، از توان علمى و بيانى و تسلّط بر فنّ گفتگو برخوردار باشد و به همين دليل ، اسلام بر آنانى كه شناختى درست و حقيقى از اسلام ندارند ، روا نمى داند كه خود را مدافع تمدن اسلامى بشمارند . بعد از پيامبر اكرم ، روش امام صادق عليه السلام ، پيشواى ششم از اهل بيت عليهم السلام ، بر تربيت و آماده سازى شاگردان متخصّص در دفاع از اسلام اصيل در حوزه هاى گوناگون معرفت بود . در فصل