اسلام ، تمدنى بنا نهاده است كه در ارزشگذارى سخن ، اعتبار را به سخن مى دهد ، نه گوينده آن و پيروان خود را به پذيرش سخن حق كه هماهنگ با معيارهاى عقلى و منطقى است ، تشويش مى كند؛ گرچه سخن از كسى باشد كه با عقيده شخص ، موافق نيست و در برابر ، سخن ناصحيح و غيرمنطقى را اگرچه از شخص هم عقيده باشد ، رد مى كند . ۱
2 ـ پيروى از معيارهاى عقلى و علمى
از نظر اسلام ، گفتگو كنندگان براى آن كه به انديشه اى درست دست يابند ، بايد در گفتگوهاى خود از معيارهاى عقلى و منطقى دور نشوند و با روش علمى و با استناد به آنچه كه در وجدان خود آن را حق مى دانند ، به گفتگو بپردازند و از دايره برهان هاى عقلى ، خارج نشوند و مجهولات علمى خود را معلوم نپندارند و به مباحثى كه از آن آگاهى و اطّلاع كافى ندارند ، وارد نشوند . اگر اين قانونِ گفتگو را مراعات كنند ، از هر نوع اختلاف ناشى از تفكّر نادرست ، محفوظ خواهند ماند و كلام على عليه السلام ، به همين معناست كه مى فرمايد :
لو سَكَتَ الجاهِلُ مَا اختَلَفَ النّاسُ . ۲
اگر نادانْ سكوت كند ، مردم ، اختلاف نخواهند كرد .
3 ـ رعايت ارزش هاى اخلاقى
اخلاق گفتگو از نظر اسلام ، موضوع با اهميّت ديگر است . بسيارى مواقع ، برهان هاى عقلى به جهت رعايت نكردن كامل جنبه اخلاقى گفتگو ، موفّق به كشف حقايق نمى گردند . احترام به آراى ديگران و برخورد نيكو ، صادقانه و
