است، در جايي است که يکي از ادوات سه گانه عطف، نفي و استثنا و «انّما» به کار گرفته شود، نه در همه جا. ^۱

2. برداشتي نو از اين حديث

اينک، پس از يادآوري نارسايي‌هاي برخاسته از برداشت مشترک اخباريان و اصوليان از حديث بحث برانگيز «اخوک دينک ...»، در پي بازخواني آن به گونه‌اي بر مي‌آييم که نوآمد و در چارچوب قواعد و نظام‌هاي ادبي نيز باشد. بر ايــن اساس، «اخوک» مبتدا و مشبّه، «دينک» خبر و مشبّه‌به و «احتَط = وجوب احتياط و جدي گرفتن» وجه شبه است و پاي بحث قصر (حصر) هم در ميان نيست.
اگر اين تشبيه، يک تشبيه رايج و رسمي باشد، با توجه به حذف ادات و مؤکد بودن چنين تشبيهي، در پي توسعه موضوع و افزايش مصاديق «دينک» خواهد بود و خواهد گفت: «برادر ديني‌ات، يکي از مصاديق دين توست و اين يک بر مصاديق آن يک که در آن، وجه شبه نيرومندتر و غليظ‌تر است، افزوده مي‌شود». به ديگر سخن، اين حديث در مقام يک ادعا و طرح يک حقيقت ادعايي و از سنخ «الطواف صلاة» خواهد بود تا اهميت و حياتي بودن مصداق جديد و ادعايي را که در اين جا «اخوک» است، آشکار و آفتابي کند و حکم محمول را به موضوع سرايت دهد. از همين روي، مي‌بينيم که بي‌درنگ، پس از درج «اخوک» در لا به لاي مصاديق «دينک»، به پشتوانه قاعده «حکم الامثال [والاشباه والمشابهات] فيما يجوز و فيما لا يجوز واحد»، حکم واجب بودن احتياط و جدي گرفتن را به اين مصداق جديد دين ـ که به مقتضاي حذف ادات تشبيه، گويا خود دين و از مصاديق حقيقي آن است ـ نشت و سرايت مي‌دهد.
اگر هم اين تشبيه، يک تشبيه مقلوب باشد، پيامش نيرومندتر بودنِ وجه شبه (احتياط آميز و جدي گرفتني بودن) در سوي مشبّه (اخوک) در واقع، اما نيرومندتر بودنش در سوي مشبّه‌به (دينک) در ظاهر و به حکم ادعا و وانمود خواهد بود و از قضا چنين برداشتي از حديث است که در کنار احتمال نخست از دو احتمال پيش گفته و برخاسته از تشبيه مورد نظر اخباريان و اصوليان، هنگام بحث از شک در تکليف، هر گاه پــاي شبهه حکيمه تحريميه و فقدان نص در ميان باشد، به کار اين دو دسته مي‌آيد؛ زيرا، چنان که پيش‌تر هم گفتيم، سود تشبيه مقلوب به مشبّه‌به مي‌رسد و آن سود در آن برداشت نخست آنان در آن جا و در اين برداشتِ دوم ما در اين جا نشان دادن حياتي‌تر و ارجمند‌تر بودن و شايستگي توجه و عنايت بيشتر را داشتن در مشبّه‌به (دينک) است؛ اما اين برداشت دوم ما در اين جا، با خود، يک پيامد ديگر هم دارد که بايد اين دو دسته بدان تن در دهند؛ اما نمي‌دهند. بر اين اساس، وجه شبه (احتياط آميز و جدي گرفتني بودن) تنها به پشتوانه ادعا و وانمود کردن، در مشبّه‌به (دينک)، نيرومندتر است و گرنه، در واقع، اين مشبّه (اخوک) است که اهميت و ارج بيشتري دارد و بايد رعايتش را کرد.
از آنچه تا کنون گفتيم، به خوبي برمي‌آيد که فراز «اخوک دينک»، بر سر يک چهار راه است که دوتاي نخستين آن، از لا به لاي سخنان اخباريان و اصوليان برمي‌آيد و دو تاي ديگرش از سخنان صاحب اين قلم: