نيکو حديث نقل نميکردند يا ضبط خوبي نداشتند يا صحيح نقل نميکردند حاضر ميشد ۱ .
اين گفته احمد بن صالح که مصري است پس از ديار خود ابن لهيعه است و گفتارش در مورد وي بر ديگران مقدم است.
علاوه بر اين که امام مالک نيز ابن لهيعه را ثقه ميداند.
ابن حجر در التهذيب ميگويد:
ابن عبدالبر حکايت کرده است که آنچه در کتاب المؤطا، از مالک، از فردي ثقه در نزد مالک نقل شده که وي از عمرو بن شعيب و او از پدرش از جدّش در بارة بيع عربان ۲ حديثي نقل کرده است، آن فرد ثقه همان ابن لهيعه است و گفته ميشود ابن وهب نيز همين حديث را از ابن لهيعه نقل کرده است ۳ .
در مقابل اين توثيقات کلمات ديگري يافت ميشود که از آنها تضعيف شخص استفاده ميشود و برخي از آنها اشاره به اختلاط يا مسامعهکاري وي در حديث و يا نقل روايات غيرقابل پذيرش توسط وي دارد و يا امور ديگري که مجال بحث آن در اينجا نيست، چرا که کتب و رسالههاي مختلفي در شرح حال وي تأليف شده است و توثيقات در مورد وي به طور جدّي قوي است. از طرفي بنا بر بعضي گفتهها کتابهاي وي به آتش سوخت و وي از حفظ حديث ميگفت و برخي ديگر گفتهاند از کتب وي چيزي نسوخت و برخي ميگويند تعدادي از کتب وي سوخت ۴ ، به خاطر همين نظريات در مورد وي مختلف است؛ برخي قايل به صحت احاديث وي قبل از سوختن کتابهاي او شدهاند و برخي تمامي احاديثش را حسن شمردهاند و برخي همه آنها را صحيح برشمردهاند و برخي وي را ضعيف الحديث دانسته و فقط احاديثش را براي آوردن شاهد و تقويت طريق ديگر مفيد دانستهاند. بنا بر اين، وارد شدن در اين بحث خود رسالهاي جدا ميطلبد و آنچه در اينجا مدّ نظر بود خلاصه و چکيدهاي از نظريات در مورد ابن لهيعه بود.
پس حديث وي بنا بر بدترين حالت براي استشهاد و متابعت (تقويت طريق ديگر) صلاحيت دارد، چرا که آرا و نظريات در باره وي به چهار نظر اصلي برميگردد:
نظريه اول: اين که او ثقه و احاديثش صحيح است و اين نظريه علامه أحمد محمد شاکر است؛ آنجا که در تحقيق بر سنن ترمذي ميگويد:
و او ثقه و صحيح الحديث است و بسياري از افراد در مورد وي بدون دليل و فقط به خاطر حفظ نقل کردن وي مطالبي گفتهاند و ما بسياري از احاديث وي را پيگيري کرديم و کلام علما را در مورد وي فهميديم، پس صحيح الحديث بودن
1.. ر. ک: تهذيب التهذيب: ج ۵، ص ۳۲۹.
2.. مراد حديثي است در زمينه نهي از فروش به نحو عربان (گونهاي از پيشفروش جنس).
3.. تهذيب التهذيب، ج ۵، ص ۳۳۰.
4.. براي اطلاع از اقوال در مورد ابن لهيعه ر. ک: تهذيب الکمال، ج ۱۴، ص ۴۸۷؛ تهذيب التهذيب، ج ۵، ص ۳۲۷؛ سير أعلام النبلاء، ج ۸ ، ص. ۱۱؛ تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۳۹ و غير از اين کتب از کتابهاي رجالي.