وي را ترجيح داديم و مواردي از ضعف که در روايات وي مشاهده ميشود يا از طرف افراد قبل از او (اساتيد وي) و يا از طرف افراد بعد از او (شاگردان وي) بوده است و خود او نيز گاهي اشتباه کرده است همانگونه که هر عالم و راوي دچار اشتباه ميشود ۱ .
نظريه دوم: اين که احاديث وي حسن است، و اين نظر حافظ نورالدين هيثمي است؛ چنان که ذيل احاديث متعددي در کتاب مجمع الزوائد احاديث وي را حسن برشمرده و چنين گفته است:
در سند اين حديث ابن لهيعه است و حديث وي حسن است و يا گفته او حسن الحديث است ۲ .
و الباني به اين مطلب تصريح کرده که برخي از علما حديث ابن لهيعه را صحيح و برخي حسن شمردهاند و در کتاب جلباب المرأة المسلمة آن گاه که پيرامون حديثي که در سندش ابن لهيعه قرار گرفته سخن گفته، ميگويد: «ضعف اين حديث از ناحيه ابن لهيعه است؛ در حالي که وي ثقه و فاضل بوده، اما از نوشتهها و کتبش روايت ميکرده، پس کتابهايش ميسوزد و وي از حفظ روايت ميکند، لذا دچار خلط ميگردد، البته برخي از متأخرين حديث وي را حسن و برخي صحيح ميدانند.
سپس ميگويد هيثمي حديث وي را حسن برشمرده است و در پي آن ميگويد آنچه در آن شکّي نيست، اين که حديث ابن لهيعه در تابع و شاهد بودن کمتر از درجه حديث حسن نيست ۳ .
سومين نظريه: اين که وي ضعيف الحديث است اما احاديث وي صلاحيت آن را دارد که به عنوان تابع و شاهد حديث ديگر مورد استفاده قرار گيرد و اين نظريه ذهبي است؛ آنجا که بعد از نقل قول علما در مورد ابن لهيعه ميگويد:
نظر من اين است که حديث وي ميتواند در متابعات مورد استفاده قرار گيرد، اما به طور مستقل نميتوان به احتجاج کرد» ۴ .
نظريه چهارم: اين که احاديث وي قبل از سوختن نوشتهها و کتبش معتبر است، اما پس از سوختن آنها ضعيف است، ولي صلاحيت آن را دارد که در موارد تابع و شاهد آوردن بر حديث ديگر مورد استفاده قرار گيرد و از کساني که اين نظريه را ارائه کردهاند، ابن حجر عسقلاني و الباني هستند.
ابن حجر ميگويد:
عبد الله بن لهيعه (لهيعه به فتح لام و کسر آن) بن عقبة الحضرمي أبو عبد الرحمن المصري القاضي فردي است راستگو که بعد از سوختن کتابهايش دچار خلط و اشتباه شده و روايت ابن
1.. سنن ترمذي، تحقيق: احمد محمد شاکر، حاشيه بر حديث شماره ۱۰.
2.. ر. ک: مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۱۵۵، ج ۲، ص ۲۵۰، ج ۳، ص ۲۵۵ و ۲۵۷ و ۲۹۸، و ج ۴، ص ۱۸ و ۲۰ و ۲۱ و ۵۷ و ۸۰ و ۸۲ و ۸۴ و ۹۴ و ج ۵، ص ۱۶ و ۱۹ و ۲۳ و ۲۵ و ۲۷ و ۵۴ و غير از اين موارد که هيثمي ميگويد ابن لهيعه حسن الحديث است.
3.. جلباب المرأة المسلمة: ص ۵۹.
4.. تذکرة الحفاظ، ج ۱، ص ۲۳۹.