ساختار نهج البلاغه - صفحه 47

نيز خطبه بلند، مانند خطبه 192 در 17 صفحه وجود دارد. يکي از کوتاه‌ترين خطبه‌هاي نهج البلاغه چنين است:
لا تَقْتُلُوا الخَوارجَ بعدي، فلَيس مَنْ طَلبَ الحَقَّ فأَخْطأهُ کمَنْ طَلبَ الباطلَ فأدرَکهُ ]يعني معاويةَ وَ أصحابَه[ ( نهج ‌البلاغه: خطبه ۶۱).پس از من خوارج را نکشيد, چه آن که حق را طلب کند و راهِ خطا پيمايد، همانند آن نيست که باطل را طلبد و بيابد ]معاويه و يارانش مقصود است.[

ب) نامه‌ها

بخش کتاب يا نامه‌هاي حضرت، دومين فصل نهج البلاغه است که 79 نامه, سفارش, پيمان‌نامه و دستورالعملهاي مولا را در خود جاي داده است. تعداد و ترتيب نامه‌هاي نهج البلاغه در تمامي تصحيحها يکسان است. کتاب, رسالة, وصية, عهد و... از واژه‌هايي است که در صدر نامه‌ها آمده است. در ميان نامه‌ها، نامه 53 ـ عهد‌نامه مالک اشتر ـ در 19 صفحه، بلندترين نامه و نامه‌هاي کوتاه، مانند نامه 20, نامه دوم، و نيز نامه 77، که خطاب به ابن‌عباس است، وجود دارد. در نامه 77 وقتي عبدالله بن عباس را براي گفتگو با خوارج روانه مي‌سازد, به وي درباره چگونگي گفتگو با خوارج توضيح مي‌دهد و مي‌نويسد:
لا تُخاصِمْهُمْ بِالقرآنِ فإنَّ القرآنَ حمّالٌ ذو وُجوهٍ تَقولُ وَ يَقُولُونَ, وَ لکِنْ خاصِمْهُم [حَاجِجْهُمْ]۱بِالسُّنَّةِ فَاِنَّهُم لَنْ يَجِدُوا عَنها مَحيصاً (نهج‌ البلاغه: نامه ۷۷).با آنان به قرآن مناظره مکن؛ زيرا قرآن تاب معنيهاي گوناگون دارد؛ تو چيزي [از آيه‌اي] مي‌گويي و آنان چيزي [از آيه ديگر] مي‌گويند، بلکه با ايشان به سنّت مناظره کن که راه گريز نيابند.
نامه 20 نهج البلاغه نيز بسيار خواندني است. سبب نگارش اين نامه، گزارشي است که از احتمال خيانت زياد بن ابيه، فرماندار منطقه فارس، حکايت مي کند. امام در نامه اي کوتاه و کوبنده، آنچنان نسبت به خيانت در بيت المال موضع گيري ميکند، که زياد بن ابيه، به ناچار تمام ماليات دريافتي را به مدينه گسيل ميدارد. امام در اين نامه نوشت:
وإنّي أُقسِمُ بالله قَسَماً صادِقاً لَئِن بَلَغَني أَنَّک خُنتَ من فَئِ المسلمين شَيئاً صَغيراً أو کبيراً لأشُدَنَّ عليک شَدََّةً تَدَعُک قليلَ الوَفرِ ثقيلَ الظَهر ضَئيلَ الأمر. والسلامبه خدا سوگند مي خورم،سوگندي راست، که اگر به من خبر رسد که در بيت المال مسلمين به اندک يا بسيار خيانت کرده اي، چنان بر تو سخت ميگيرم که کم مايه ماني و سنگين بار و حقير و خوار شوي. والسلام

1.. بر اساس نسخه فيض‌الاسلام.

صفحه از 54