اهل سنّت، بر کتاب شريف نهج البلاغه و تصديق بر بسياري از دعاوي شيعيان بر عليه خلفاي راشدين. از اين رو، ابن کثير، او را شيعي غالي دانسته است و درباره او ميگويد:
عبدالحميد بن هبةالله بن محمد بن محمد بن محمد بن حسين أبو حامد بن أبي الحديد عز الدين المدايني، الکاتب الشاعر المطبق الشيعي الغالي، له شرح نهج البلاغه في عشرين مجلد... ( البداية والنهاية: ج13 ص232).
اما اينکه شيعه او را نفي کرده و از اهل سنّت ميداند، به چند دليل است: نخست آنکه تصريح عقايد او در آثارش، به ويژه در شرح نهج البلاغه، ترديدي بر معتزلي بودنش باقي
نميگذارد. او، در آغاز کتابش، اتفاق همه شيوخ معتزلي خود (متقدمان، متأخران، بصريان و بغداديان) را، بر صحت شرعي بيعت با أبوبکر نقل مي‌کند، و تصريح مي‌نمايد که از رسول خدا نصّي بر آن بيعت وارد نشده است، بلکه تنها انتخاب مردم، که هم به اجماع و هم به غيراجماع، راه تعيين پيشوا شمرده شده، موجب صحت آن است ( ابن ابى الحديد: ج1 ص7)، اما ابن ابي الحديد، به پيروي از مکتب معتزله بغداد، علي عليه السلام را أفضل از خلفاي سه گانه ميداند، و تصريح مي‌کند که آن حضرت هم در کثرت ثواب و هم در فضيلت و خصال حميده، از ديگران أفضل است (همان: ج1 ص9). ليکن به عقيده وي، أفضليت امام ضروري نيست، و لذا در خطبه آغاز کتاب، در همين معني گفته است:
سپاس خداوندي را که مفضول را بر أفضل مقدم داشت (همان: ج1 ص3).
او، همچنين درباره شهادت حضرت زهرا(، دعاوي شيعيان را بدون توجه به وجود مدارک آن در کتب اهل سنّت، به شدت انکار کرده، و آن را از ساخته هاي شيعيان مي داند (همان: ج2 ص60)، و نيز در خصوص ايمان أبوطالب، ضمن بيان اينکه هردو قول مبني بر ايمان و کفر أبوطالب، مستند بوده، و براي آن مدارکي وجود دارد، قايل به توقف شده و هيج يک از دو نظر را انتخاب نميکند (همان: ج14 ص65ـ 66).
دليل ديگر طرد او از سوي شيعه، آن است که به همان دليل که اهل سنّت دانستن ابن ابي الحديد براي آن فرقه مشکل آفرين است، براي شيعه سودمند است؛ زيرا اگر ابن ابي الحديد، سنّي مذهب باشد که البته هست، شرحش منحصر به فرد شده و از اهميت بالايي برخوردار ميشود؛ چرا که در آن صورت، تأييد کتاب نهجالبلاغه، به دست مخالفان صورت گرفته و دليل محکمي بر اعتبار آن به شمار خواهد رفت.
نگارش شرح نهج البلاغه
همانگونه که پيشتر ذکر شد، ابن علقمي يکي از اديبان روزگار ابن ابي الحديد بود. او، وزير دانشمند و شيعهاي امامي آخرين خليفه دستگاه عباسيان ـ «مستعصم» عباسي ـ بود. از آنجا که ابن ابي الحديد بيش از همه به ادبيات علاقهمند بود ابن علقمي نيز به او علاقه زيادي داشت و
