نکته هايي درباره کليني و کافي - صفحه 154

به هر روي اکنون آنچه از اين کتابِ منسوب به کليني در دست داريم، نخست گزارش سيد بن طاووس در فرج المهموم است. در اين گزارش ميخوانيم:
ما روّينا بإسنادنا إلي محمد بن يعقوب الکليني في کتاب تفسير الرؤيا بإسناده، عن محمّد بن غانم، قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام : عندنا قومٌ يقولون النجوم أصحّ من الرؤيا، فقال عليه السلام کان ذالک صحيحاً قبل أن تُرِدَّ الشمس علي يوشع بن نون و علي أمير المؤمنين عليه السلام، کان ذالک صحيحاً فلمّا ردّ الله تعالي الشمس عليها (ظ: عليهما) ضلّ علما النجوم فمنهم مُصيب و منهم مُخطيء (فرج المهموم: ص 87).
در گزارش دوّم که همو در مهج الدعوات آورده است، ميخوانيم:
و من کتاب تعبير الرؤيا لمحمد بن يعقوب الکليني، ما هذا لفظه: أحمد عن الوشاء عن أبي الحسن الرضا(، قال: رأيت أبي( في المنام، فقال: يا بُنيّ إذا کنت في شدّة فأکثر أن تقول «يا رؤوف يارحيم» و الذي تراه في المنام کما تراه في اليقظة (مهج الدعوات: ص333).
کلبرگ، بر آن است که نقلي از اين کتاب در کشکول شيخ بهايي آمده است، امّا نشاني آن را ياد نکرده است ( کتابخانه ابن طاووس: ص531) (ادامه در ضميمه 4).

3. کتاب رسائل الأئمة

ميدانيم که کليني کتابي با نام رسائل الأئمة عليهم السلام داشته است. صدوق در کتابهاي خود ۱ ، و همچنين سيد بن طاووس در آثارش ۲ ؛ زيرا وي به هنگام گزارش وصيت معروف امام علي عليه السلام به امام حسن عليه السلام، درست همان سندي را که سيد در کتاب رسائل الأئمة ديده است، ميآورد (معادن الحکمة: ج1 ص118) و جز سيد، شخص ديگري اين سند را از کتاب رسائل

1.. جناب آقاي قندي، پژوهشي درباره روايتهاي کليني در آثار صدوق فراز آوردهاند و نشاني روايتهاي صدوق از رسائل الأئمة را بيان نمودهاند که در زمره مجموعه همايش بين المللي کليني نشر يافته است.

2.. براي نشاني روايتهاي سيد از رسائل الأئمة ... به کتابخانه ابن طاووس/ ۴۹۳ ـ ۴۹۲ از اين کتاب گزارش کردهاند، امّا پرسش اين است که آيا اين کتاب، چنانکه برخي بزرگان، از جمله شيخ آقا بزرگ در الذريعة ( الذريعة: ج۱۰ص۲۳۹) احتمال دادهاند، در دسترس محمّد، فرزند فيض کاشاني ـ مشهور به علم الهدي ـ بوده است؟ بايد تأکيد کنيم که پاسخ صددرصد منفي است. هيچ نشانهاي بر وجود اين کتاب، نزد علم الهدي وجود ندارد. همه آنچه که وي از کتاب رسائل الأئمة نقل کرده است، در مصادر پيشين ـ که همگي آنها اکنون موجودند ـ گزارش شده است. به عقيده نگارنده، وي همه يا بيشتر اين نقلها را از کتابهاي سيد بن طاووس گزارش کرده است . البته اين گفته، با اشاره به اختلاف نقل روايت در مصادر ديگر منافاتي ندارد. همچنانکه وي براي نمونه، در ج۱ ص۱۴۸ـ۱۴۷ به مصدر ديگر وصيت امام علي عليه السلام ـ که همان نهج البلاغه است ـ اشاره ميکند.

صفحه از 163