ب) کليني، با وجود آنکه، ايشان را ضعيف يا متهم به ضعف، ميدانسته، ولي آن دسته از کتاب‌هايشان را که از نگاه او، قابل پذيرش بوده است، روايت کرده، در اين اجازه دادن اشکالي نمي‌ديده است. به سخن روشنتر، مرحوم کليني با توجّه به شخصيت ويژه خود ـ که از کافي نيز برداشت ميشود ـ اعتماد به روايت را بر پايه غور در روايتها و مقايسه مضامين آنها با يکديگر و اعتماد به آن دسته از روايتهاي راويان ضعيف، که ثقات نيز نزديک به آن را گزارش کرده باشند، پي ميريخته است. بدين ترتيب، آنگاه که از بررسي مضموني کتابهاي اين افراد به اعتماد به اين کتابها رسيده است، آنها را گزارش کرده و در کوتاه سخن، نوعي وثاقت نسبي براي آن قائل بوده است.
مؤيّد اين برداشت، نکتهايست که در جاي خود ثابت شده و آن تفاوت نگاه و اختلاف مبنايي بزرگاني چون کليني با دانشوراني چون ابن نوح در موضوع تخليط و غلو، است؛ يعني آنچه از نگاه برخي از رجاليان مضامين غلوآميز يا درآميخته با غلوّ، به شمار ميآمده، از نگاه کليني غاليانه يا متهم به غلوّ نبوده است ^۱ .

7. دو روايت از کليني

الف) علاّمه مجلسي، روايتي را در بحارالأنوار به نقل از مجموعه محمد علي جباعي، و او نيز به نقل از خط شهيد اوّل، آورده است. علاّمه مينويسد:
به خط شيخ محمّد بن علي جباعي رحمة الله يافتم که: شيخ محمد بن مکي [شهيد اول رحمة الله]، گفت: به خط جمال الدين بن مطهّر [= علّامه حلّي] يافت شد که: به خط پدرم رحمة الله يافتم که گفته بود: رقعهاي يافتم که بر آن با خطي کهن چنين نوشته شده بود: اين روايتي است که شيخ دانشور بزرگ، عزّ الدين أبو المکارم حمزة بن علي بن زهرة حسيني حلبي از سخن خود بر ما املا کرد ـ آنگاه که به آهنگ حجّ در سال 574هـ به حلّه درآمده بود، و ديديم که راست و چپ خود مينگرد. از او درباره علّت نگاهش پرسيديم، گفت: براي شهر شما فضلي عظيم سراغ دارم. گفتم: چه فضلي؟ گفت: پدرم از پدرش از جعفر بن محمّد بن قولويه از کليني برايم روايت کرده است که او گفت: علي بن ابراهيم از پدرش از ابن دبي عمير از ابو حمزه ثمالي از اصبغ بن نباته برايم روايت کرده است که اصبغ گفت: آنگاه که مولايم اميرالمؤمنين عليه السلام آهنگ صفين داشت، همراه آن حضرت بودم که بر تپهاي ايستاد. آنگاه، آن درختي که ميان منطقه بابل و آن تپه، به چشم ميخورد، اشاره کرد و فرمود: شهري و چه شهري! گفتم: مولاي من! از شهري سخن ميگويي. آيا در اينجا شهري