نوشتن کردم که در سه جلد چاپ شد. اين کتاب را در حدود 6 سال نوشتم؛ «ميراث مکتوب» آن را در تهران چاپ کرد. که يک بار در بهار 85 چاپ شد و در پائيز 85 به چاپ دوم رسيد. سبک اين کتاب نيز تقريباً مانند سبک تفسير «احسن الحديث» است که به ترتيب ابتدا کلمات آورده شده بعد ترجمه و بعد کلمات و شرحها آمده است.

کتاب آيينه ي نهج البلاغه شرح ترتيبي نهج البلاغه است يا موضوعي؟

شرح تفصيلي و به ترتيب نهج البلاغه است. در اين کتاب توجه من بيشتر به ترجمه کلمات اميرالمؤمنين عليه السلام بوده است هدف اصلي در اين کتاب اين است که کلماتي را که اميرالمؤمنين عليه السلام به کار برده است و امروزه در کلمات عرب، کم ديده ميشود يا ما کم ميشنويم، روشن شود، با لطف خداوند در عرض 5 سال تأليف آن به پايان رسيد.

آيا به بحثهاي تاريخي نهج البلاغه هم پرداخته ايد؟

خير، بحثهاي تاريخي آن خيلي کم است و هدفم بيشتر شرح کلمات اميرالمؤمنين عليه السلام بوده است.

نظر جنابعالي در مورد شبهاتي که از ديرباز درباره نهج البلاغه و بخشهاي ديگر آن از جمله اسناد و برخي از خطبه ها مطرح بوده است، چيست؟

درباره سندهاي نهج البلاغه به کتابهاي کهن مراجعه کردهام. خطبه ها را مرحوم مفيد هم نقل کردهاند و در کتب ديگر هم نقل شده است؛ يعني منحصر به اين نبوده که مرحوم سيد رضي نقل کرده باشند بلکه در کتابهاي ديگر هم نقل شده است؛ مخصوصاً ابن ابي الحديد خودش به بعضي از کتابهاي اهل سنّت اشاره ميکند که اين خطبه در فلان کتاب آمده است مثل خطبه شقشقيه. اينجا مسئله مهمي که در نظرم هست اين است که اگر اينها به واقعيت نگاه کنند، معلوم ميشود که نهج البلاغه از طرف يک شخص است، لذا اطمينان ميآورد که از طرف اميرمؤمنان عليه السلام است، لذا چون اگر اين طور نبود مسلماً آن گفته ها و کلمات و ... تغيير ميکرد. از طرف ديگر هم راجع به اين مسئله که اين خطبه ها چه طور در ذهنها ماند، بحثي است که مسعودي مينويسد چهارصد و هشتاد و چندي خطبه از علي بن ابي طالب عليه السلام در اذهان بود؛ در آن موقع اشخاصي بودند که واقعاً قصيده ها، خطبه ها و کلمات را حفظ ميکردند. اين مسئله در مورد کلمات اميرالمؤمنين هم بوده است مثلاً يک جا هست که امام عليه السلام يک خطبه را فرمود يک نفر از حارث اعور پرسيد. آيا دانستي علي چه گفت. گفت: هم دانستم و هم نوشتم، معلوم ميشود که کلمات امام علي عليه السلام را مينوشتند، مخصوصاً شخصي به نام زيد بن وهب بوده که خطبه هاي امام عليه السلام را مينوشته، لذا اين مسئله هم بوسيله نوشتن و هم حفظ بوده است. قبل از مرحوم رضي