معرفت‌الله در نهج‌البلاغه

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : مهدی عبداللهی
پديدآورنده : معصومه حاجی مقصودی

چکیده :

شناخت خداوند و اطلاع از اوصاف خداوند به اندازة توان بشری یکی از اموری است که در آموزه­ های دینی سفارش شده است و خداوند نیز راه­ هایی را برای شناخت خود قرار داده است؛ بنابراین برای انسان قابلیت معرفت الهی وجود دارد و حتی از جایگاه بلندی هم در معرفت دینی برخوردار است. شناخت خداوند به دو گونة حصولی و حضوری قابل تصویر است. انسان می­ تواند نسبت به ذات و صفات خداوند، شناخت حضوری داشته باشد؛ اما علم حصولی، انسان را به ذات خداوند رهنمون نمی ­شود و از سویی شناخت محدود خدا، نیازمند ابزاری است و قلمرو هر یک از این ابزارها هم محدود است. پژوهش حاضر درصدد است که با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مفهوم معرفت­ الله، جایگاه شناخت خداوند در معرفت دینی، اقسام معرفت­ الله، میزان توانایی ابزار شناخت حصولی اعمّ از حسّ، عقل محض، تجربه و نقل در معرفت­ الله، محدوده دسترسی انسان به شناخت خداوند، علت عدم معرفت انسان به کنه ذات خداوند، کمال شناخت خداوند و وظیفه انسان در برابر شناخت خدا و عظمت او از دیدگاه امام علی­(ع) در نهج‌البلاغه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­ دهد که خداشناسى فطرى به صورت تشکیکی برای انسان ­ها وجود دارد. علم حصولی نیز به دلیل محدود بودن ابزار حس، عقل، تجربه و نقل محدود است و نمى ‏توان با هستی محدود به کنه ذات و صفات نامحدود خدا رسید. کمال معرفت، تصدیق خداست. وظیفة انسان بعد از حصول معرفت، طاعت خدا، خشیت از کیفر، شفقت از خشم و بزرگ نشمردن خود در برابر عظمت حق است.