الغیبة (شیخ طوسی)

کتابی ارزشمند در مورد حضرت مهدی(ع)

کتابهای غیبت

موضوع غیبت امام زمان علیه السلام مطلب تازه ای نیست و از زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله این مسأله مطرح و مورد گفتگو بوده است. به طوری که حتی قبل از تولد حضرت حجت علیه السلام کتابهایی در این باره نوشته شده است که کتابهای علی بن حسن طاطری و ابراهیم بن صالح انماطی از صحابه امام موسی بن جعفر علیهما السلام، و کتاب حسن بن علی بن ابی حمزه از اصحاب امام رضا علیه السلام از این موارد است. آیت الله امینی هفت کتاب را در این زمینه بر شمرده است.

اما کتابهایی که درباره موضوع غیبت و حضرت حجت علیه السلام نگاشته شده بسیار است که یکی از معروفترین آنها کتاب الغیبه شیخ طوسی است.

کتاب الغیبه

ابو جعفر محمد بن حسن مشهور به شیخ طوسي و شيخ الطائفه (م ۴۶۰ ق) افزون بر این کتاب مستقل در کتابهای دیگرش درباره امام زمان علیه السلام نوشته است از جمله در جلد اول و چهارم تلخیص الشافی؛ اما بنا بر آنچه که در مقدمه الغیبه نوشته است: «شیخ بزرگوار به من دستور داد که کتابی دربارۀ غیبت صاحب الزمان و سبب دوام غیبت و پاسخ به شبهات مخالفین بنویسم. من با وجود کمی فرصت و ناراحتی روحی و موانع روزگار خواهش او را پذیرفتم و به طور اختصار آن مطلب را تعقیب خواهم کرد».

بنا به امر آن شیخ بزگوار در سال ۴۴۷ق آغاز به تألیف کتابی مستقل درباره غیبت و احوال امام زمان علیه السلام می کند و دو سال قبل از مرگش آن را به پایان می برد.

او در مقدمه کتاب الغیبه نامی بر آن ننهاده، حتی نجاشی در رجال خود آن را ذکر نکرده است. اما خود شیخ در کتاب فهرست این کتابش را با عنوان « كتاب الغيبه» شناسانده است. در الذريعه نیز اين كتاب با عنوان «كتاب الغيبه» معرفي شده است.

او در این کتاب ابتدا با ادله و براهین متعدد، وجود امام دوازدهم یعنی فرزند بلافصل امام حسن عسکری را اثبات می کند.

سپس به شبهات اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه، ناووسیه، واقفیه، فطحیه و دیگران پاسخ می دهد و عقائد آنها را باطل می کند.

آنگاه به اثبات غیبت و بیان طول عمر امام علیه السلام اشاره می کند؛ در فصول بعدی فلسفه و حکمت غیبت را بیان می کند؛ آنگاه به ذکر نام کسانی می پردازد که حضرت علیه السلام را دیده اند و در بخش پایانی اخلاق و سیره عملی حضرت حجت را بیان می کند.

امتیاز کتاب الغیبه

يكي از امتیازات این کتاب قدمت و اسلوب آن است. شیخ آقا بزرگ نوشته است:

«اين كتاب از ساير كتب تاليف شده در اين موضوع امتياز ويژه اي دارد؛ زيرا در بردارنده قوي ترين برهانها و استوارترين دليلهاي عقلي و نقلي بر وجود امام زمان است. مؤلف در اين کتاب شبهات مخالفين و معاندين را به خوبي پاسخ مي گوید به گونه اي كه هر گونه شك وترديدي را زايل وريشه كن مي کند».

دیگر اینکه مؤلف تمامي روايات مربوط به امام عصر علیه السلام – به جز موارد اندكي - حتي روايات مخالفان را با سند كامل ذكر كرده است.

با نگاهی به کتابهای غیبت که بعد از عصر شیخ طوسی نوشته شده می توان دریافت که مندرجات آنها همان مطالبی است که که شیخ مفید و سید مرتضی و شیخ صدوق و شیخ طوسی تحقیق کرده اند.

ترجمه های الغیبه

۱.ترجمه محمد رازي، به تصحيح محمد باقر بهبودى، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۰ش، تهران؛

۲. ترجمه مجبتی عزیزی، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۶ش، قم؛

چاپهای الغیبه

۱. چاپ سنگي بخط محمدحسن بن محمدعلی التبریزی در تبریز، ۱۳۲۴ق / ۱۲۸۴ش؛

۲. به ضمیمه امالی شیخ طوسی، بنیاد پژوهشهای اسلامی (آستان قدس رضوی)، ۱۳۶۸ش / ۱۴۱۰ق، مشهد؛

۳. تحقیق شیخ آقا بزرگ تهرانی، مكتبه نينوی الحدیثه؛

۴. مکتبه بصیرتی، ۱۳۸۵ق، قم؛

۵. تحقيق عبادالله الطهراني ، علي احمد ناصح، موسسه المعارف الاسلاميه، ۱۳۷۰ش / ۱۴۱۱ق، قم؛

منابع:مقدمه شیخ آقا بزرگ بر التبیان؛ کتاب هزاره شیخ طوسی مقالۀ «کتاب غیبت شیخ طوسی» از آیت الله ابراهیم امینی؛ lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی