جامع الأخبار

در آن، احادیث در موضوعات مختلف گرد آمده است.

كتاب جامع الأخبار تنها كتابى است كه در فهارس و کتب تراجم به تاج الدين، محمد بن محمد بن حيدر شعيرى سبزواری (قرن ۶) نسبت داده شده و نسخه ای از آن موجود است.

برخی این کتاب را به صدوق و دیگران نسبت داده اند اما از آنجا که در كتاب از سديد الدين حمّصى (زنده در۵۸۳ق) و اخطب خوارزم (متوفاى ۵۶۸ق) مطالبى نقل شده، تاريخ تأليف كتاب قرن ششم است. از سوئی مؤلف در فصلی از کتاب (استحباب گرفتن ناخن) به نام خود اشاره کرده است. شیخ آقابزرگ (ذریعه، ج ۵، ص ۲۷ و ج ۵، ص ۳۴، ش ۱۵۱) انتساب جامع الأخبار را به شیخ صدوق صحیح نمی داند.

مؤلف در مقدمه كتاب مى گويد: «من از ۲۰ سالگى تا حال - پنجاه سالگى - همواره شوق آن را داشتم كه كتابى جامع از روايات تأليف كنم كه شامل زهد و موعظه و ترغيب و ترهيب باشد، اما چون ديدم مردم زمانه از اين بحث ها فرارى اند و به كمترين مراتب آن هم نمى رسند چه رسد به قله هاى رفيع آن، گاهى مصمم مى شدم و گاهى از آن منصرف.

زمانى آيه شريفه «وذكِّر فإنَّ الذِّكرى تنفعُ المؤمنين» را ديدم و در آن تأمل نمودم و مضمون رواياتى را كه هر كس ديگران را دعوت به خير كند به خاطر دعوتش مأجور است چه ديگران عمل كنند و چه عمل نكنند، دقت كردم, لذا نگاه به رغبت مردم نكرده و دست به قلم بردم».

او در فصول مختلف کتاب هرجا آيه اى متناسب با مطلب يافته آن را در ابتداى باب آورده، سپس به نقل روايات پرداخته و از آنجا که كتاب را به عنوان كتابى اخلاقى، عملى نوشته، اسناد روايات را حذف كرده و کتاب را در۱۴۱ باب تدوین کرده است؛

شرف الدين خويدكى در كاشف الاستار (ترجمه جامع الأخبار) مطالب کتاب را در ۱۴ باب تنظیم کرده است. اول کتاب آنچنان که مؤلف تصریح کرده ذكر يگانگى خداوند و عدل او و سپس ذكر پيغمبر و امامان عليهم الصّلوة و السّلام است.

باب اوّل، شناسائى خداوند تعالى، يگانگى خدا و عدل اوست؛

باب دوم فضايل پيغمبر و ائمه معصومين عليهم السّلام، فضايل شيعه امیر المؤمنین عليه السّلام؛ آنگاه زيارت پيغمبرائمه است؛

باب سوّم دانستن ايمان و اسلام، مؤمن و نشانه هاى او، بيان حق مؤمن بر مؤمن، دیدار برادران مؤمن، دوستى كردن و دشمنى كردن در راه خدا؛

باب چهارم وضو و چگونگى آن، ذكر وجوب پنج نماز در پنج وقت، ذكر سبب ثواب اذان گفتن و آنكه جواب مي دهد مؤذن را، فضل مسواك كردن، فضيلت و ثواب نماز شب، فضيلت و ثواب نماز جماعت و … ؛

باب پنجم گفتن لا اله الّا اللَّه و سبحان اللَّه و الحمد للَّه و اللَّه اكبر، گفتن استغفر اللَّه، فضيلت صلوات بر پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله؛

باب ششم ادا كردن زكات، فضلیت روزۀ ماه رمضان و غير آن، فضلیت جهاد، ذكر فوايد واجباتی مثل ايمان، نماز، زكات و غير آن؛

باب هفتم فضيلت عدل، يارى كردن مؤمن، شاد گردانيدن مؤمن، ظلم، رشوه، ثواب بازدادن حق مؤمنان به صاحب آن؛

باب هشتم زن و شوهر كردن او، آنچه سنت است در وقت داخل شدن عروس در خانه، ثواب خدمت به عيال و … ؛

باب نهم فضيلت ترك دنيا و رغبت به آخرت، برانگيزانيدن به ترس خداى تعالى و اميد داشتن به وى، اخلاص در عمل، توكل، صبرو شكر؛

باب دهم فضلیت دعا و دعاهائى كه ذكر شده، اوقات دعا، مؤخر شدن اجابت دعا؛

باب يازدهم صفت فقر و فقيران، چيزهائى كه سبب درويشى مى شود، فضيلت بخشش و برگزيدن ديگران بر خود، بازگردانيدن سائل؛

باب دوازدهم ربا و سود، غيبت، بهتان، دروغ و …؛

باب سيزدهم عيادت بيمار و شستن ميت، تشییع جنازه و نماز ميّت، عقوبت وصىّ بواسطه وفا نكردن به وصيّت و…؛

باب چهاردهم خبرهاى متفرقه: مدح توبه، فضلیت روز جمعه، تفصيل قول رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله كه دشمنى مكنيد به ايام كه او دشمنى كند با شما، مدح باز داشتن زبان از كلام بي معنى، مذمّت دشنام دادن بر مرده و زنده، ترغيب بر تقيّه، فرو بردن خشم، وعظ گفتن، فضلیت كسب حلال، مذمّت حسد، مذمّت غضب، مدح خلق نيكو، فضل علم و عالم، فضلیت قرآن و خواندن آن، فضلیت نيكى كردن با پدر و مادر و … .

کتاب با عنوان تحفة الابرار ترجمة جامع الأخبار به زبان اردو ترجمه (مترجم: ادیب اعظم مولانا سید مظفر حسن صاحب قبله) و چاپ سنگی شده است.

برخی از چاپهای جامع الأخبار

چاپ ۱۲۷۰ق / ۱۲۲۸ش به كتابت محمد اكبر محمد رضا؛
کتابت محمد تقي ملا محمد حسن طالقانى، میرزا احمد کتابفروش تهرانی، ۱۳۲۳ق؛
کتابت محمدهاشم، دارالطباعة حاج ابراهیم تبریزی، ۱۲۹۶ق؛
تحقیق حسن مصطفوی، نشر کتاب؛
تحقیق علاء آل جعفر، مؤسسه آل بیت لإحیاء التراث،۱۴۱۳ق، بیروت.

برخی از ترجمه های جامع الأخبار

كاشف الأستار در ترجمه جامع الأخبار، شرف الدين خويدكى، كتاب فروشى اسلاميه، ۱۳۸۸ق، تهران؛
تحفة الأخیار فی ترجمة جامع الأخبار، سید حسین حسینی، انتشارات امام صادق، ۱۳۶۳ (به صورت افست)؛

منابع:

الذریعه، شیخ آقا بزرگ تهرانی، نرم افزار گنجینه روایات نور، مقدمه شرف الدین خویدکی؛ سایت lib.ir

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی