بررسي اشعار كتاب « الكافي » - صفحه 547

اين بيت ، با اندك تغييراتى ، در ديوان كُثَيِّر عزّة چنين آمده است :

وقد علمتْ بالغَيْبِ اَنْ لن اودّهاإذا هى لم يكرمْ علىّ كريمُها .۱
23 . آن گاه كه قريش براى مقابله با مسلمانان در جنگ بدر ، برخى از اعضاى خاندان عبدالمطلب را با خود همراه كردند ، يكى از آنان ، طالب بن ابى طالب بود كه با اجبار و اِكراه ، راهى جنگ شد ؛ ولى در نيمه راه ، از جنگ با مسلمانان ، سرباز زد و اين ابيات را سرود :

يا ربّ اِمّا يغزونْ بطالبْفى مِقْنبٍ من هذه المقانبْ
فى مقنب المُغالب المُحارِببِجَعْله المسلوبَ غيرَ السالبْ .
وَجعْلِه المغلوبَ غيرَ الغالبْ ۲
يعنى : خدايا! اگر طالب (بن ابى طالب) با اين جنگجويان همراه گشت و به گروه آنان پيوست ، تو كارى كن كه آنان شكست بخورند و غارت زده باشند نه غارتگر ، و شكست خورده باشند ، نه چيره .
ابن هشام (م 213 ق) در سيره خود ، اين واقعه و ابيات را با اندك تغييرى آورده است . ۳
ابن اثير نيز مى افزايد كه هيچ اثرى از طالب بن ابى طالب به دست نيامد . او نه در ميان كشتگان بود ، نه در ميان اسيران و نه در ميان آنان كه به مكّه بازگشتند . ۴
علّامه مجلسى نيز روايت هاى گوناگون ابيات و ماجرا را بيان كرده است . ۵
24 . حضرت فاطمه صدّيقه عليهاالسلام پس از فوت پيامبر صلى الله عليه و آله اين بيت ها را خواند :
قد كان بعدكَ اَنْباءٌ وهَنبْثَةٌلو كنتَ شاهدَها لم يَكثُرِ الخَطْبُ
اِنّا فَقدْ ناكَ فَقْدَ الاَرْضِ وابلَهاواختلّ قومُكَ فاشهدْهُم ولا تغب!۶
يعنى : اى پدر! پس از تو ، هنگامه اى برپا شد و مصيبت ، شدّت يافت . اگر تو بودى ، كار چنين گران نمى شد . ما به سانِ زمينى كه محروم از باران باشد ، از تو محروم مانديم و قوم تو نيز نا به سامان گشت . گواه باش و از يادت مبر!
ابن عبد ربّه اندلسى (م 328 ق) اين دو بيت را با اندكى تغيير آورده است . ۷ شيخ مفيد ، افزون بر اين دو بيت ، شش بيت ديگر از اين مرثيه را نيز آورده است . ۸

1.الكافى ، ج ۸ ، ص ۳۷۴ .

2.ديوان كُثيّر عزّة ، ص ۲۰۷ .

3.الكافى ، ج ۸ ، ص ۳۷۵ .

4.السيرة النبوية ، ج ۲ ، ص ۲۷۱ .

5.الكامل فى التاريخ ، ج ۱ ، ص ۵۲۹ .

6.ر. ك : مرآة العقول ، ج ۲۶ ، ص ۵۶۱ ـ ۵۶۲ .

7.الكافى ، ج ۸ ، ص ۳۷۶ .

8.العقد الفريد ، ج ۳ ، ص ۲۰۰ .

صفحه از 554