نخستين تغييردهنده واجبات ، نخستين كسى كه شهادت بنده را نپذيرفت ، نخستين كسى كه ميان دو شاهد تفاوت گذاشت ، نخستين ظالمان به خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله ، نخستين پاسخ در روز قيامت ، نخستين كسى كه كشتى ساخت و ... .
كليدواژه ها : نخستين ها ، الكافى ، كتاب «الأوائل» .
مقدّمه
گرايش به كسب آگاهى هايى با ويژگى هاى مشترك و گاه يكسان، دانشمندان را به تدوين و گردآورى دايرة المعارف هايى از اين دست، واداشته است. از جمله علاقه انسان ها به آگاهى از نخستين پيش آمدها، صنعت ها، اختراع ها و آگاهى از آغازگران راهى كه هنوز بشر در آن گام مى زند، شايد به عنوان آغازشناسى و مصداقى براى الفضل للمتقدّم، سودمند است، و پژوهشگرانِ بسيارى از ديرباز تاكنون، به فراهم آوردن گونه اى از دايرة المعارف ها اقدام كرده اند كه خواننده را با نخستين ها آشنا مى كند؛ نخستين بانيان كار خير و يا شر، و نخستين عاملان يك كار از ابتداى آفرينش يا از مبدأ و تاريخى مشخّص: نخستين گناهى كه در روى زمين انجام گرفت؛ نخستين كسى كه زره ساخت؛ نخستين كسى كه مهمان را در بالاى مجلس نشانيد؛ نخستين كسى كه بيمارستان را بنيان نهاد؛ نخستين كسى كه در اسلام، رشوه داد و... .
كتاب هاى در موضوع «نخستين»
فهرست اجمالى كتاب هايى را كه به نقل نخستين ها پرداخته اند ، مى توان به ترتيب تاريخى، چنين ارائه داد . گفتنى است كه اين فهرست، تنها شامل نگارش هايى است كه به تدوين اوّلين ها در زمينه موضوعات اسلامى پرداخته اند، و موضوعات ديگر و علوم رياضى، فيزيك، شيمى و... را در برنمى گيرد:
1. كتاب الأوائل، علىّ بن محمّد مدائنى (135 ـ 215ق). ۱
1.الفهرست، ابن نديم، ص۱۱۶؛ معجم الاُدباء، ج۱۳، ص۱۳۸.
