ثقة الاسلام كلينى و مسئله مالكيّت

محمّد سروش محّلاتى

چكيده

اين تحقيق ، به دنبال پاسخ مناسبى براى نسبت بين مالكيت اشخاص و مالكيت امام و كيفيت جمع بين اين دو مالكيت بوده است . بدين منظور ، نويسنده به نقل نمونه اى از رواياتى كه مالكيت را منحصر در امام معصوم عليه السلام مى دانند ، پرداخته و تفاسير فقهاى شيعه (بويژه ديدگاه شيخ كلينى و نظريات آنها) را در اين زمينه شرح نموده است .
فقهاى شيعه در مورد تعابيرى مانند : «إنّ الأرض كلّها للإمام عليه السلام » به چند دسته تقسيم شده اند : گروهى مالكيت حقيقى امام بر همه موجودات عالم را قائل شدند و مالكيت امام عليه السلام را از سنخ مالكيت اشخاص ندانسته اند ؛ گروهى ديگر ، قائل به مالكيت امام بر اراضى موات شده اند و رواياتِ با تعابير فوق را بر اين معنا حمل نموده اند ؛ دسته اى ديگر از فقهاى شيعه ، نظريه مالكيت طولىِ امام عليه السلام را ارائه نموده و مالكيت او را در طول مالكيت اشخاص دانسته اند ؛ برخى ديگر از فقها نظريه ولايت تصرّف را ارائه نموده اند و براى امام عليه السلام حقّ تصرف در اموال اشخاص قائل شده اند ؛ نظريه ولايت حاكم ـ كه در آن ، حق تصرّف در اموال عمومى براى امام عليه السلام به عنوان حاكم اسلامى قايل است ـ نيز ديدگاه بعضى ديگر از فقهاست .
نظريه مالكيت عام امام عليه السلام نيز به عنوان ديدگاه عده اى ديگر از فقها ، مورد نقد و بررسى قرار مى گيرد و سرانجام ديدگاه شيخ كلينى مبنى بر مالكيت امام عليه السلام بر اراضى «مفتوحة عنوة» و «انفال» منعكس مى شود .
كليدواژه ها : انفال ، اراضى مفتوحة عنوةً ، مالكيت امام ، شيخ كلينى ، الكافى ، مالكيت اشخاص ، اراضى موات ، مالكيت مطلق ، مالكيت خصوصى .