قیام ها و ناآرامی ها در عصر امام رضا(ع)

حکومت نوپای مأمون پس از گذر از فتنه عباسیان در بغداد و کشتن امین با مشکلات جدیدی روبه رو شد. بی ثباتی در حاکمیت از یک سو و گستردگی حکومت عباسی از سوی دیگر سبب شده بود که برخی از ناراضیان سیاسی در اندیشه قیام باشند.

در پی این قیام ها، هرج و مرج و ناامنی شدید در بسیاری از جغرافیای جهان اسلام رخ نمود. بخشی از این قیام ها را علویان عهده دار بودند. شعار بسیاری از این قیام ها «الدعوة الی الرضا من آل محمد ـ یعنی دعوت به کسی که خاندان پیامبر او را قبول دارند» بوده است. این قیام ها اساس حکومت عباسی را با خطر جدی سقوط روبه رو کرده بود. فهرست وار به برخی از آنها اشاره می شود:

در سال ۱۹۸ چند قیام نسبتاً بزرگ رخ داد. در ذیحجه این سال حسن بن هرش با شعار دعوت به «الرضا من آل محمد» در منطقه مصر و ساحل نیل سپاهی را گرد آورد.

در همان سال حلب و اطراف آن شاهد نهضتی بودند که «نصر بن شیث عقیلی»، راهبر آن بود. در همان سال قیامی دیگر در موصل با عنوان واقعه «میدان» آغاز شد که لشکرکشی بیست هزار نفر و کشتار هزاران نفر را در پی داشت.

سال ۱۹۹ق ابوالسرایا در کوفه ضربه محکمی به حکومت مأمون وارد ساخت. او به همراهی محمد بن ابراهیم بن اسماعیل حسنی (مشهور به ابن طباطبا) در این قیام موفق شد دولتی را برای مدت کوتاه در کوفه سامان دهد. همچنین ابوالسرایا توانست شعله های قیامش را دامنگیر شهرهایی چون بصره، مکه، یمن، فارس، اهواز و مدائن کند. فرماندهان وی همگی از علویان ـ و سه نفر از ایشان برادران امام رضا(ع) ـ بودند: عباس بن محمّد بن عیسی جعفری، حسین بن حسن افطس، ابراهیم بن موسی بن جعفر(ع)، اسماعیل بن موسی بن جعفر(ع)، زید بن موسی بن جعفر(ع)، محمد بن سلیمان بن داود بن حسن بن حسن(ع). تعداد کشته شده های عباسیان در قیام های ابوالسرایا را در کمتر از یک سال، بالغ بر دویست هزار نفر نگاشته اند که البته این تعداد کشتار به نظر اغراق آمیز است.

در سال ۲۰۰ق فرزند امام صادق(ع)، محمد بن جعفر دیباج در مکه با گروهی بیعت و سپس قیام کرد. عیسی جلودی سپاه او را درنوردید و به او امان نامه داد و او حکومت را از مأمون دانست و همراه گروهی از آل ابی طالب به خراسان سفر کرد. در پانزدهم ذی قعده همین سال، زید بن موسی نیز قیام کرد و بخشی از خانه های عباسیان را به آتش کشید که به زید النار شهره شد.[۱]