كفّار باشد، بايد گفت كه مفيد براى آنان معرفت و طاعتى را ثابت نمى داند و بنا بر اين ، كلام وى در گفتار 116 أوائل المقالات كه در آن ، از پاداش دنيوى برخى بندگان مطيع خدا سخن گفته ، بايد به مؤمنان حمل شود. بررسى روايىِ اين مطلب ، در بند بعد آمده است.
ى . معرفت و طاعت كفّار
شيخ مفيد و جمهور اماميان ، برآن اند كه هر كس به خدا شناخت دارد، به او كفر نمى ورزد و هر كس منكر نعمت خداست ، از او فرمان نمى برد ؛ يعنى اين كه كفّار ، معرفت به خداوند ندارند و اطاعت او را به جا نمى آورند . در حالى كه نوبختيان ، در موضعى مخالف ، برآن اند كه بسيارى از كفّار ، به خداى متعال شناخت دارند و در افعال بسيارى ، مطيع او هستند و بر اين معرفت و طاعت در دنيا پاداش مى بينند. ۱
شيخ مفيد در برخى ديگر از آثار خود نيز ديدگاه خود را باز گفته است. در تصحيح الاعتقاد مى گويد:
جايز نيست كسى كه به خدا كافر است ، او را بشناسد. و كسى كه به او ايمان دارد ، نسبت به او جاهل باشد. و هر كافرى بر طبق اصول ما جاهل به خداست . ۲
وى در الفصول المختارة نيز درباره منع صدور طاعت از كافر مى نويسد:
من معتقدم كه كافر ، طاعتى ندارد ؛ زيرا خداى خود را نمى شناسد و چون نمى شناسد، طاعتى از او درست نمى آيد ؛ زيرا فعل ، تنها در صورتى طاعت خواهد بود كه فاعل آن ، قصد مطاع كند و هرگاه به مطاع جاهل باشد، آهنگ فعل توسط او به سوى مطاع ، ممكن نيست . ۳
1.أوائل المقالات ، ص ۸۳ ، گفتار ۶۲.
2.تصحيح الاعتقاد ، ص ۱۱۹ .
3.الفصول المختارة ، ص ۶۶. سيد مرتضى نيز بر آن است كه عمل بدون اعتقاد ، نه ثوابى دارد و نه فائده اى؛ زيرا كسى كه نماز مى گزارد ، در حالى كه به وجوب نماز و نزديكى جستن با آن ، به آستان الهى باور ندارد، نمازى ندارد و خيرى در عمل او نيست (رسائل المرتضى ، ج ۱ ، ص ۳۰۲). ردّپاى بحث عارى بودن كافر از معرفت و طاعت را مى توان در منابع فقهى ، از جمله در مسئله يمين كافر ، جستجو كرد. علّامه حلّى پس از نقل ديدگاه ابن براج و ابن ادريس ، معتقد است كه كافر ، طاعتى ندارد؛ زيرا استحقاق ثواب ، مشروط به ايمان است (مختلف الشيعة، ج ۸ ، ص ۱۵۱) .
