را مى پوشانَد. در غير اين دو احباط و تكفير ، واجب و كلّى نيست. آن گونه كه برخى از مخالفان ، با اختلاف ديدگاه هاى نادرستشان مى گويند كه لاحق، سابق را مطلقاً اسقاط مى كند. ^۱
وى پس از اشاره به ديدگاه كلّى گرايانه معتزله درباره حبط و تكفير مى نويسد :
ديدگاه درست كه آيات و روايات متواتر بر آن دلالت دارد، آن است كه هر كس طاعتى انجام دهد، مستحقّ ثوابى است و آن ثواب مى تواند اسقاط كيفر پيشين يا پسين باشد. و هر كس گناهى انجام دهد، مستحقّ كيفرى است كه ممكن است اسقاط ثواب باشد يا گونه ديگرى از كيفر. و اندازه هاى آن ثواب و عقابى را كه احيانا ساقط مى شوند، جز خدا نمى داند. از ادله اين مطلب ، آن كه بر برخى طاعات معيّن، وعده داده شده كه كفّاره گناهان گذشته يا گونه خاصى از گناهان است يا (كفاره) گناهان گذشته و آينده است. در كيفر گناهان نيز وعد و وعيد ، به اين ترتيب است. ^۲

ل . موافات

شيخ مفيد ، همسو با بسيارى از فقيهان و محدّثان اماميه ، بر آن است كه هر كس در مقطعى از دوران عمرش، خدا را شناخت و به او ايمان آورْد، جز بر حال ايمانْ نخواهد مُرد. و هر كس با حال كفر به خداى سبحان از دنيا برود، هيچ گاه به او ايمان نياورده بوده است. شيخ مفيد ، احاديثى را مؤيّد ديدگاه خود دانسته است ؛ امّا متون يا منابع احاديث مورد استناد را نياورده است. وى اين ديدگاه را مذهب برخى از متكلّمان در ارجا شمرده است ؛ در حالى كه آل نوبخت ، همسو با معتزله ، مخالف اين ديدگاه هستند . ^۳