مسئله نسخ در كتاب « الكافي » و ديدگاه كليني - صفحه 41

وسيله سنّت؛ نسخ حكم سنّت به وسيله قرآن؛ نسخ حكم سنّت به وسيله سنّت .
در روايات الكافى ، به سه قسم از آن اشارت شده است.

يك . نسخ قرآن به قرآن

همان گونه كه پيش از اين اشارت شد، در باره نسخ قرآن به قرآن در ميان دانشمندانِ علوم قرآنى و مفسّران، سخنى به فراز و نشيب بين صفر تا بيش از پانصد آيه وجود دارد . و بر همين اساس ، برخى از دانشمندانِ علوم قرآنى ، جدول ناسخ و منسوخ را بر مبناى ادعاى پيشينيان ترسيم كرده اند ، هر آيه منسوخ را به ترتيبِ مصحف ، همراه با ناسخ آن رديف نموده اند و ملاحظات علمى خود را در نوع ارتباط دو آيه و گونه اختلاف و جمع آن دو را با نفىِ نسخ بيان كرده اند. ۱
پيش از بيانِ نسخ آيات به آيات، به اين نكته بايد توجّه داشت كه نسخ قرآن به قرآن ، به دو شكل متصوّر است: يكى وجود دو آيه كه يكى ناظر به نسخ ديگرى است، مثل آيه نجوا؛ دوم صرف تنافى دو آيه نسبت به يكديگر كه براى حلّ تنافى آن دو ، از طريق امكان نسخ صورت مى گيرد.
در خصوص الكافى و كلينى بايد گفت: در باره آيه نجوا «يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ إِذَا نَـجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً»۲ كه بسيارى از مفسّران ۳ و برخى از محدّثان ۴ آن را با آيه «ءَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُواْ بَيْنَ يَدَىْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُواْ وَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ»۵ منسوخ دانسته و حتى برخى از مفسّران (از جمله آقاى خويى)

1.التهميد فى علوم القرآن ، ج ۲، ص ۳۹۷ ـ ۴۱۲.

2.سوره مجادله ، آيه ۱۲ .

3.از جمله: طبرسى در مجمع البيان، ج ۹، ص ۴۱۷ ؛ آية اللّه خويى در البيان فى تفسير القرآن، ص ۳۷۳ ؛ علّامه طباطبايى در الميزان ، ج ۱۹، ص ۱۸۹.

4.از جمله: على بن ابراهيم در تفسير قمى، ج ۳، ص ۳۵۷ ؛ علّامه مجلسى در بحار الأنوار ، ج ۳۶، ص ۱۳۱.

5.سوره مجادله ، آيه ۱۳ .

صفحه از 72