مسئله نسخ در كتاب « الكافي » و ديدگاه كليني - صفحه 51

كلينى در كتاب الكافى ، مواردى از نسخ سنّت نبوى به وسيله آيات قرآن را نقل نموده است كه از جمله آنها مى توان به موارد زير اشارت نمود:
1 . با تشريعِ نماز، پيامبر صلى الله عليه و آله به مدّت سيزده سال در مكّه و هفت ماه در مدينه ، به سمت بيت المقدس نماز گزارد . در اين اواخر ، قوم يهود ، زبان به نكوهش پيامبر صلى الله عليه و آله گشودند و گفتند كه تو تابع قبله ما هستى! آن حضرت ، از اين سخنانْ رنجيده شد و با نگاهى معنادار به آسمان ، خواستار تغيير قبله شد. 1 قرآن كريم ابتدا تقاضاى پيامبر صلى الله عليه و آله را مطرح مى نمايد و مى فرمايد: «قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِى السَّمَاء فَلَنُوَلِّينَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا» 2 .
سپس به درخواست آن حضرت پاسخ مثبت مى دهد و مى فرمايد: «فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ» . شكّى نيست كه پيامبر صلى الله عليه و آله بدون وحى مكتوب در قرآن و تنها بر طبق سيره خود ، به مدّت بيش از ده سال به سمت بيت المقدس نماز گزارد و سپس قبله وى تغيير كرد. بعضى از اربابِ درايه، اين مورد را نمونه اى از نسخ سنّت به وسيله قرآن مى دانند 3 و حق نيز همين است.
در روايتى كه كلينى از امام باقر عليه السلام نقل مى كند ، به نوعى به اين حقيقت اشارت دارد. آن حضرت مى فرمايد :
إِذَا اسْتَقْبَلْتَ الْقِبْلَةَ بِوَجْهِكَ فَلاتُقَلِّبْ وَجْهَكَ عَنِ الْقِبْلَةِ فَتَفْسُدَ صَلاتُكَ ، فَإِنَّ اللَّهَ عز و جل قَالَ لِنَبِيهِ صلى الله عليه و آله فِى الْفَرِيضَةِ : «فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ حَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ» 4 . 5 هنگامى كه [براى نماز] رو به قبله ايستادى، از قبله رومگردان كه نمازت باطل

1.مجمع البيان، ج ۱، ص ۴۱۹ ؛ من وحى القرآن، ج ۳، ص ۸۴.

2.سوره بقره ، آيه ۱۴۴ .

3.تلخيص المقباس، ص ۲۶۲.

4.الكافى ، ج ۳ ، ص ۳۰۰ .

صفحه از 72