پژوهشي درباره حديث « حدوث اسماء » در « الكافي » - صفحه 211

اين كلمه نيز به چهار جزء تقسيم مى گردد كه هر كدام از اجزاى چهارگانه ، به تنهايى يك اسم محسوب مى گردند ـ خالى از اشكال خواهد بود . ۱
نكته دوم : در بيان معنا و مفهوم كلمه «خلق» ، به طور كلّى دو نظريه متفاوت ، بيان شده است :
نظريه اوّل : معناى ظاهرى و حقيقى خَلق ، ايجاد و آفريدن است . مطابق اين معنا ، اسمى كه در اين حديث از آن بحث مى شود ، با اركان و شعب متفاوتى كه دارد ، همگى حادث و مخلوق خداوند هستند و گويا كلينى نيز بر همين عقيده بوده است كه عنوان اين باب را «باب حدوث الأسماء» ناميده است .
نظريه دوم : كه ملّا صدرا براى اوّلين بار به اين نظريه ، اشاره كرده است بدين صورت كه معناى مجازى خلق ، «نشأ» يا «صدر» يا «صدر» يا «ظهر» است كه در حكمت متعاليه ، از آن به عنوان مرتبه سوم وجود (يعنى وجود منبسط مطلق ، حضرت الأسماء ، اسم اللّه و...) ياد مى شود كه در ادامه اين نوشته ، به اين ديدگاه بيشتر خواهيم پرداخت . ۲
نكته سوم : مراد از «اسم» نيز در اين حديث شريف ، به دو گونه بيان شده است :
قول اوّل : مراد از «اسم» ، لفظى است كه براى يك صفت خاصّى از مسمّى وضع شده است ، به گونه اى كه آن صفت ، جامع همه صفات ذات پروردگار متعال است .
طرفداران اين قول ، باقى فقرات حديث را نيز سعى نموده اند بر همين مبنا شرح دهند ؛ ولى ـ همچنان كه خواهد آمد ـ با مشكلاتى در اين ميان مواجه شده اند كه آن را بعيد جلوه داده است .
قول دوم : مراد از «اسم» ، لفظ و يا الفاظ خاصّ نيست ؛ بلكه به نوعى همان عين مسمّى و يا مرتبه اى از وجود مسمّى است . تفصيل اين سخن نيز ، از زبان ملّا صدرا

1.ر . ك : مرآة العقول ، ج ۲ ، ص ۲۵ .

2.ر . ك : شرح اُصول الكافى ، ج ۳ ، ص ۲۳۶ .

صفحه از 230