اين قبيل است.
2 . روح مقيّد كه در واقع مرتبه اى نازل شده از روح مطلق است كه در موجودات ، اعمّ از نباتات، حيوانات، انسان ها و فرشتگان ، ظهور و بروز مى يابد و مراتب هر يك ، با ديگرى فرق دارد . حتى در انسان ها ، با مراتب مختلف تجلّى مى يابد. روح ، در اكثر آيات ، ناظر به اين مورد است.
3 . مطلق روح كه امرى كلى است و منطبق بر هر دو نوع مصداق است. به نظر ايشان ، مراد از روح در آيه «يَسْئلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّى» ، ۱ نه روح مطلق و نه روح مقيّد است و مصداق خاصى را در نظر ندارد ؛ بلكه سؤال از حقيقت روح است كه اين حقيقت در همه مصاديق وجود دارد. ايشان مى فرمايد: «انّ السؤال ، انّما عن حقيقة مطلق الروح الوارد فى كلامه سبحانه، و انّ الجواب ، مشتمل على بيان حقيقة الروح و انّه من سنخ الأمر» . ۲
ارتباط روح انسان با روح مطلق
وقتى از علّامه طباطبايى پرسيده مى شود كه بين روح انسان و روح مطلق چه مناسبتى است و چرا به روح انسان ، روح مى گويند؟ آيا به واسطه ربط و نسبتى است كه با آن روح دارد؟ و آيا ما آن روح را با ارواح انسان ، به مثابه كلّى طبيعى با افرادش نمى توانيم بگيريم؟ و آيا در آيه شريفه: «وَيَسْئلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّى»۳ ، از آن روح سؤال شده است يا از روح انسان؟ علاّمه در پاسخ مى گويد:
روح همان طور كه ذكر شد ، خلقتى است اعظم از ملائكه و ربطى به انسان و روح انسان ندارد . و استعمال لفظ روح را بر آن حقيقت و بر نفس هاى انسان، از باب اشتراك لفظى است ، نه اشتراك معنوى . و شايد از اين نقطه نظر باشد كه نفس
1.ر . ك : بخش اوّل ، فصل ششم : حيا و جنسيت .
2.سوره اسراء ، آيه ۸۵.
3.سوره اسراء ، آيه ۸۵ .
