مشخص شده ، تحقيقى روشمند انجام شده است. به عنوان مثال ، اينك براى اين كه بگوييم آيا صدوق روايتى را مستقيماً از كلينى نقل كرده يا نه ، مى توانيم گزارشى كَمّى ارائه كنيم. همچنين مى توانيم بيان كنيم كه چند درصد از اين روايات ، در الكافى وجود دارند و چند درصد چنين نيستند.
علاوه بر فوايد تاريخ شناختى موجود در اين گونه تحقيقات ، فوايد سندى و متنى نيز براى آنها متصوّر است. رفع ابهام از اسماى مشترك ، رفع ارسال از نقل هاى يكى از دو مؤلّف ، شناسايى بهتر از شاگردان كلينى و اساتيد صدوق ، و تصحيح متون الكافى بر اساس نقل صدوق ، نمونه هايى از اين آثار مفيد است. ۱
2 . گام هاى تحقيق
پيش از گزارش نتايج تحقيق ، شايسته است كه به بيان مراحل كار بپردازيم. مراحل پژوهش ، به ترتيب ذيل بوده است.
گام نخست (تمهيدى): در اين گام ، آثار به جا مانده از شيخ صدوق را شماره مى كنيم. اين كار مهم ترين منابع جستجو براى يافتن روايات صدوق از كلينى را در دست ما مى نهد.
گام دوم: پس از تعيين آثار به جا مانده از شيخ صدوق ، به جستجوى نام «ابوجعفر الكلينى» يا «محمّد بن يعقوب» ، در اسناد تمام روايات مندرج در اين آثار مى پردازيم. سپس با توجّه به طبقه راويان ، روايات تمام كسانى كه محمّد بن يعقوب نام دارند ، ولى غير از ثقة الاسلام كلينى اند ، كنار مى گذاريم. ۲
1.گفتنى است كه در مقاله حاضر ، از داده هاى فراهم آمده ، تمام نتيجه گيرى هاى ممكن صورت نپذيرفته و دانشمندان و پژوهشگران مى توانند اطلاعات گرد آمده را به عنوان ماده خام تحقيقات خود به كار گيرند و در خدمت به اهل بيت عصمت عليهم السلام و مكتب حديثى و معرفتى ايشان بكوشند.
2.نمونه بارز اين امر ، محمّد بن يعقوب اصم (از محدّثان اهل سنّت است) كه هم طبقه با كلينى نيز هست و شيخ صدوق بارها توسط افراد مختلف از او روايت مى كند. نام كامل او ابوالعباس محمّد بن يعقوب الاصم النيشابورى است. تفكيك ميان او و كلينى معمولاً با توجّه به كنيه يا القاب او ميسّر است. در غير اين صورت ، بايد به شاگردان و اساتيد آنها توجه كرد.
