ديدگاه كليني درباره حديث ضعيف - صفحه 80

ياران آن بزرگواران نيز اين نكته را پيش چشم داشتند . از اين رو راويان ، گاه بدون آن كه به نام استاد خود اشاره كنند ، تنها وثاقت وى را با عبارت هايى چون «حدّثنى الثقة» و مانند آن ، نشان مى دادند . ۱ گاه نيز از امامان ، بويژه درباره وثاقت برخى افراد مى پرسيدند و امام آنان را راهنمايى مى كردند. ۲

2 . اعتماد به نگاشته هاى ياران امامان عليهم السلام

اين شيوه نيز از كهن ترين شيوه هاى شناخته شده در ميان شيعيان است. بر پايه اين شيوه ، نقد و بررسى متن حديث ، بر اساس كتاب و نسخه و نه بر پايه راويان آن انجام مى گرفت بدين گونه كه : كدام راوى صاحب كتاب است؟ و كتاب او در چه پايه اى از اعتبار است؟
از روزگار امامان عليهم السلام ، گزارش هاى فراوانى در دست است كه نشان مى دهد ياران آن بزرگواران ، بر اين شيوه ، بسى تكيه مى كردند. آن گاه كه امام صادق عليه السلام از يكى از ياران خود مى پرسند كه آيا آداب نماز را به شايستگى مى داند يا نه ، او پاسخ مى دهد: من ، كتاب الصلاة حريز را از بر دارم . ۳ تكيه به نگاشته ها ، تا آن جا بود كه ياران امامان ، درون مايه اين كتاب ها را ـ با اين نگاه كه همگى آن از زبان امام و پذيرفته است ـ همچون حديث ، بازگو مى كردند. ۴
اين اعتماد به كتاب ها سبب مى شد تا گاه برخى از ياران، كتاب هايى را كه در دست

1.. بصائر الدرجات ، محمّد بن حسن صفّار ، ص۵۰۶ ؛ الكافى ، ج ۱ ، ص ۳۳۵ و ج ۷ ، ص ۳۸۶ ؛ علل الشرائع ، ج ۱ ، ص ۸۴ و ۱۹۵ و ... .

2.. اختيار معرفة الرجال ، ج ۲ ، ص ۷۸۴ ، (أفيونس بن عبدالرحمان ثقة ، آخد عنه ما أحتاج اليه من معالم دينى؟ فقال : نعم) .

3.. الكافى ، ج ۳ ، ص ۳۱۱ (اين سخن از حمّاد بن عيسى است كه خود از ياران بزرگ امامان عليهم السلام بوده است) .

4.. همان ، ص ۳۶۳ .

صفحه از 102