ديدگاه كليني درباره حديث ضعيف - صفحه 82

در احاديث فراوانى اين نكته گوشزد شده است :
كل حديث لا يوافق كتاب اللّه ، فهو زخرف . ۱
بر پايه همين گونه روايات ـ كه آن گاه كه دو حديث با هم تعارض پيدا مى كنند ، به كار مى آيند ـ ، شيخ طوسى رحمه الله در الإستبصار ، برخى از روايات را بر برخى ديگر ترجيح داده است . ۲ در روزگار ما نيز انديشوران دين شناس ، آن را ملاكى براى پذيرفتن يا كنار نهادن روايات ، نه تنها در هنگام تعارض ، بلكه در همه زمان ها دانسته اند . ۳
اكنون بر پايه اين گزارش ها ، به پرسش آغازين اين گفتار باز گرديم و بنگريم كه آيا در آن روزگاران ، از ضعيفان ، روايت نقل مى كردند؟
چنان مى نمايد كه اصطلاح ضعيف ، در روزگار امامان عليهم السلام درباره احاديث به كار نمى رفته است ؛ ۴ بلكه اين واژه را براى توصيف راويان احاديث به كار مى بردند. ۵
اكنون كسى در اين نكته گفتگويى ندارد كه در آن روزگاران ، حديث ، از نگاه امامان و نيز ياران آن بزرگواران ، تنها دو گونه بخش بندى داشته است: معتبر و غير معتبر.

1.. همان ، ج ۱ ، ص ۶۹ (در «باب الأخذ بالسنة و شواهد الكتاب» ، دوازده حديث به همين مضمون روايت شده است) .

2.. ر. ك : الاستبصار ج ۱ ، ص ۱۹۰ و ج ۳ ، ص ۱۵۸ و ج ۴ ، ص ۲۶۸ .

3.. فرائد الاُصول ، ج ۱ ، ص ۲۴۵ (والأخبار الواردة فى طرح الأخبار المخالفة للكتاب و السنّة و لو مع عدم المعارض متواترة جدا) .

4.. تا آن جا كه جستجو كرده ام ، تنها در يك جا امام صادق عليه السلام در باره حديثى كه بر آن بزرگوار عرضه شده بود ، به مضمون آن كه زيارت امام حسين عليه السلام برابر با يك حج و عمره است ، فرموده است : «ما أضعف هذا الحديث» كه در نسخه ديگر آن «ما أصعب» آمده است و به نظر مى رسد كه اين دومى ، درست باشد. ر. ك : قرب الإسناد ، ص ۹۹ .

5.. ر. ك : اختيار معرفة الرجال ، ج ۲ ، ص ۶۶۲ (كنّا جلوسا عنده (يعنى الامام صادق) فتذاكرنا رجلاً من أصحابنا ، فقال بعضنا : ذلك ضعيف) . اين گزارش ، تا آن جا كه ديده ام ، كهن ترين كاربرد اين واژه را در چنان معنايى نشان مى دهد .

صفحه از 102