ابن سماعه ، از واقفيانى است كه درباره او گفته اند : «كان يعاند فى الوقف و يتعصّب» . ۱ وى ، بر پايه داستانى كه نجاشى آورده است ، با امام هادى عليه السلام نيز سر دشمنى داشته است . ۲
كلينى رحمه الله در چند جا ، ديدگاه هاى ابن سماعه را در تفسير حديثى فقهى ۳ يا روايت حكمى شناخته شده ميان شيعه در يك موضوع ، ۴ يا چگونگى روايت يك حديث ۵ آورده است كه به روشنى ، نشان مى دهد كه از كتاب هاى وى گزارش شده است.
گفتنى است كه تعداد روايت هاى كلينى از كتاب هاى ابن سماعه ، با واسطه حميد بن زياد ، بيش از 250 روايت است. تا اين پايه از كتاب هاى يك واقفى بسيار متعصّب ، گزارش كردن به چه معناست و ما را به چه نتيجه اى مى رساند ؟
كلينى ، از كتاب هاى معلّى بن محمّد بصرى نيز سود برده است. براى نمونه در كتاب الحجّة ، روايت هاى فراوانى از وى به چشم مى خورند. به نوشته استاد محمّد جواد شبيرى زنجانى ، روايت هاى وى در كتاب الحجّة همگى درباره آيات ولايت اند ؛ ۶ لذا به احتمال زياد ، از كتاب التفسير يا كتاب الامامة وى گرفته شده است . اكنون بيفزاييم كه نجاشى درباره معلّى نوشته است: «مضطرب الحديث و المذهب و كتبه قريبة» . ۷
از ديگر راويانى كه رجاليان ، آنها را تضعيف كرده اند ، ولى كلينى از نگاشته هاى
1.. رجال النجاشى ، ش ۸۴.
2.. همان جا .
3.. همان ، ش ۷۳ و ۸۰ ؛ الكافى ، ج ۷ ، ص ۱۶۹ .
4.. همان ، ج ۶ ، ص ۷۳ و ۹۰ .
5.. همان ، ج ۶ ، ص ۱۲۲.
6.. مقدمه برنامه كامپيوترى دراية النور ، معرفى الكافى .
7.. الفهرست ، نجاشى ، ش ۱۱۱۷ .
