جامع‏‌نويسان پيش از كليني - صفحه 24

بررسى همه سويه ، روشن شده كه در بين صد تن از استادان و مشايخ وى ، شصت تن ، از شاگردان امام صادق عليه السلام بوده اند .
ابو جعفر احمد بن حسين بن عبد الملك ، از شاگردان مورد اعتماد ابن محبوب است . وى وقتى متوجّه مى شود كه مشيخه بسيار گران بهاى حسن بن محبوب ، كاستى هايى دارد ، دست به اصلاح آن مى زند و نام مشايخ ابن محبوب را به ترتيب حروف الفبا سامان مى دهد و روايات يكايك آنان را بى كم وكاست ، در زير نام هر يك مى آورد تا بازيابى نام مشايخ آسان شود . بعدها شيخ طوسى و نجاشى ، باب بندى وى را ستوده اند و چنان مى نمايد كه از آن تاريخ به بعد ، همين نسخه باب بندى شده اى كه به گونه «المعجم الكبير» ، به بازار ورّاقان راه يافت ، با استقبال اهل فن روبه رو شد و سبب شد كه نسخه هاى باب بندى نشده ، از دور خارج بشوند و متروك بمانند . از اين روى ، در عصر شيخ طوسى ، تنها نسخه باب بندى شده ، مورد سماع و قرائت قرار مى گرفته و شيخ طوسى در پرداختن كتاب تهذيب الأحكام و الاستبصار خود ، از همين نسخه ، بهره بردارى مى كرده است . وى در آخر تهذيب الأحكام و الإستبصار مى نويسد :
آن جا كه من حديثى را از مشيخه ابن محبوب استخراج كرده ام ، آن حديث را به وسيله استادم احمد بن عبدون ، از على بن محمّد بن زبير ، از احمد بن حسين بن عبدالملك أزدى روايت مى كنم . همچنين استادان ديگرى مشيخه ابن محبوب را براى من روايت كرده اند . ۱
پس از تدوين ، باب بندى و دسته بندى مشيخه ابن محبوب ، اين سبك تدوين و باب بندى ، الگوى ديگران قرار گرفت . از جمله ، سليمان بن احمد بن ايوب طبرانى (260 ـ 360 ق) ، المعجم الكبير خود را با الگوگيرى از مشيخه ابن محبوب نگاشت .
مشيخه ابن محبوب ، يك بار ديگر هم باب بندى و دسته بندى شده است . البته اين بار ، به گونه كتاب هاى فقهى ، از كتاب طهارت آغاز و به كتاب ديات و نوادر ، پايان

1.تهذيب الأحكام ، ج ۱۰ ، ص ۵۸ .

صفحه از 46