جامع‏‌نويسان پيش از كليني - صفحه 36

الجامع الكبير و الجامع الصغير را با سندى ديگر نقل مى نمايد . از اين رو ، آشكار مى گردد كه اين سه ، مؤلّفات جداگانه اى بوده اند . اثر فقهى ديگر ثقفى ، كتاب الحلال والحرام ۱ است كه تا قرن هفتم موجود بوده و ابن طاووس از آن نقل مى نمايد ؛ ۲ امّا به اشتباه ، نام وى را اسحاق بن ابراهيم ثقفى ، ثبت كرده است . بايد خاطر نشان كرد كه از اين نگاشته ابراهيم ثقفى ، تنها در كتاب اقبال و الذريعة ، نامى به ميان آمده و در ديگر كتب رجال و تراجم ، ذكرى از آن به چشم نمى خورد . احتمالاً مى توان گفت كه اين كتاب ، عنوان ديگرى براى همان جامع الفقه و الأحكام است كه نجاشى از آن ياد كرده است . ۳
28 . الجامع ، بكار بن احمد . شيخ طوسى در الفهرست ، افزون بر اين نگاشته ، كتب ديگرى را براى او برشمرده است كه عبارت اند از : كتاب الزكاة ، كتاب الحج ، كتاب الطهارة ، كتاب الجنائز . ۴ همو در رجال خويش از بكار بن احمد بن زياد ، در باب «فى من لم يرو عن واحد من الأئمّة عليهم السلام » ياد كرده است ۵ كه به سبب اختلاف راويان اين دو ، گمان برده اند كه اين نام ، به دو تن تعلّق دارد ؛ امّا بنا بر اين كه در هر دو كتاب ، شيخ على بن محمّد بن زبير قرشى ، از راويان اوست ، مى توان گفت كه اين عناوين ، به يك فرد مربوط است . ۶ با اين همه ، درباره اين فرد ، اطلاع بيشترى در كتب تراجم و رجال نيامده است و طرق شيخ طوسى نيز به آن ضعيف است . ۷
29 . الجامع فى الفقه ، محمّد بن على بن محبوب اشعرى قمى (اواخر قرن سوم) . ۸

1.الذريعة ، ج ۵ ، ص ۶۵ .

2.إقبال الأعمال ، ج ۱ ، ص ۵۶ .

3.كتاب خانه ابن طاووس ، ص ۲۹۱ .

4.الفهرست ، طوسى ، ص ۸۶ .

5.رجال الطوسى ، ص ۴۱۷ .

6.مستدركات علم رجال الحديث ، ج ۲ ، ص ۴۵ ؛ أعيان الشيعة ، ج ۳ ، ص ۵۸۸ .

7.معجم رجال الحديث ، ج ۴ ، ص ۲۴۳ .

8.كتاب خانه ابن طاووس ، ص ۴۴۵ .

صفحه از 46