برده بود ، در راه ترويج علم و حديث صرف نمود . او در جوانى ، بر مذهب عامّه بوده و پس از مدتى ، مستبصر شد و به مذهب تشيّع گرويد . ^۱ او استاد ابو عمرو كشى ^۲ (صاحب رجال) و هم طبقه كلينى بوده است . ^۳ عيّاشى داراى كتب عديده اى بوده كه شماره آن را تا دويست كتاب دانسته اند . وى چون از دانشوران شرق جهان اسلام بوده ، آثارش در نواحى خراسان اهميت بسيار داشته ^۴ و تلاش هاى علمى او در سمرقند چشمگير است .
رجال شناسان ، وى را از راويان صدوق و ثقه مى دانند كه از ضعفا ، نقل حديث كرده است . ^۵ شيخ طوسى ، او را با عباراتى نظير : «جليل القدر» ، «واسع الأخبار» ، «بصير بالروايات و مطّلع عليها» توصيف مى كند . ^۶
اگرچه در ميان كتب او ، تأليفى كه با عنوان «الجامع» باشد ، ملاحظه نمى گردد ، امّا سبب ذكر او در زمره جامع نگاران ، از آن روست كه وى در بيشتر ابواب فقه و غير آن (همچون تفسير ، حديث ، تاريخ ، نجوم ، طب و سيره) ، مصنّفاتى را از خود بر جاى نهاده است . ^۷ افسوس كه آثار اين دانشور فرزانه ، از گزند حوادث در امان نماند و جز بخشى از تفسير وى در اختيار نيست .

نتيجه

اكنون ، در نتيجه اين تتبّع گسترده ، با اطمينان مى توان گفت چهار كتابى كه الكافى