مقدّمه

با وجود فعّال بودن حوزه نشر و تدريس حديث در قرن سوم، آثارى كه پاسخگوى نيازهاى علمى مردم باشد، در اختيار نبود؛ از اين روى، در قرن چهارم، محدّثان شيعه، به تدوين كتبى جامع پرداختند و با استفاده از روايات ائمّه در موضوعات فقهى، آثارى به وجود آوردند كه «كتب اربعه» ، از مهم ترين آنهاست. در آغاز، به بررسى كوتاه در خصوص كتاب شريف الكافى مى پردازيم.

محمّد بن يعقوب كلينى و كتاب «الكافى»

محمّد بن يعقوب كلينى (م 329 ق و به قولى 328 ق) ، از بزرگ ترين و موثّق ترين محدّثان شيعى است. از آثار و تأليفات او مى توان به گستردگى دانش و احاطه آن عالم بزرگ، بر جريان هاى فكرى و كلامى عصر خويش پى برد. كتاب الردّ على القرامطة را زمانى نوشت كه قرامطه (شاخه اى منفك از فرقه اسماعيليه) در اواخر قرن سوم، بروز و ظهور يافته بودند.
تأليفات كلينى با عناوين الرجال، الرسائل، رسائل الأئمة و تعبير الرؤيا ، ^۱ سال ها پس از وى، موجود بوده و عالمان از آنها بهره برده اند؛ امّا در گذر زمان، از بين رفته و به دست ما نرسيده اند .
مهم ترين اثر حديثى وى، الكافى، در سخت ترين و بحرانى ترين وضعيت فكرى و اعتقادى شيعه نگاشته شده است. اين كتاب، بعد از شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام و در عصر غيبت صغرا، به قلم آورده شده؛ روزگارى كه جامعه شيعى، راجع به رهبرى شيعه، در تحيّر به سر مى برد و از اين رو، فرق متعدّدى به وجود آمد.
عالمان و متكلّمان شيعى، اين دوران را روزگار حيرت ناميده اند و كتاب هاى زيادى با همين عنوان يا مشتمل بر آن، نگاشته شده است. كتاب الإمامة و التبصرة من