روش‏‌شناسي كليني در الكافي - صفحه 499

سند روايت قبلى از اين قرار است: عن عدّة من أصحابنا، عن سهل بن زياد، عن عبد الرحمان بن أبى نجران، عن مثنى، عن أبى بصير، عن أبى عبد اللّه عليه السلام .

ه . تنوّع مصادر سند

بخشى از مصادر سند در كتاب الكافى، شناخته شده است. حال، امكان دارد مصدر سند، معصوم يا غير معصوم باشد ؛ امّا مى توان گفت كه معصومان عليهم السلام ، از مهم ترين مصادر سند در سلسله اسناد الكافى هستند.
كلينى، در مواردى، از غير معصوم نيز روايت كرده كه نوعا از طبقه صحابه، تابعان و اتباع تابعان هستند. از جمله مى توان به عمر بن خطّاب (م 23 ق)، ابوسعيد خدرى (م 74 ق)، جابر بن عبد اللّه انصارى (م 78 ق)، حسن بصرى (م 110 ق)، قتاده (م 117 ق)، اوزاعى (م 157 ق) و سفيان ثورى (م 161 ق) اشاره نمود.
گفتنى است كه بعضى از مصادر سند را راويان فرق مخالف تشكيل مى دهند. البته اينان نوعا در زمره ثقات هستند، مانند: ابان بن عثمان بجلى، از فرقه ناووسيه؛ حسن بن على بن فضّال و اسحاق بن عمار و على بن اسباط، از فرقه فطحيه؛ احمد بن محمّد بن أبى نصر بزنطى و سماعة بن مهران و عثمان بن عيسى، از فرقه واقفيه.
در ميان راويان زنجيره حديث، مى توان از زنان انگشت شمارى ياد كرد كه سلسله سند ، بدانها ختم مى شود، مانند: عايشه، اُمّ سلمه، اُمّ محمّد بن مهاجر، حمادة بنت الحسن، اُمّ اسحاق بنت سليمان، فاطمة بنت على، بنت عمر بن يزيد، جرية اُمّ عثمان و اُمّ خالد.
آنچه تا بدين جا به اختصار بيان نموديم، مصادر شناخته شده بودند. البته مصادرى نيز وجود دارند كه ناشناخته اند و كلينى با به كار بردن تعابيرى همچون: عمّن رواه، عمّن أخبره، عمّن حدّثه و... ناشناخته بودن قائل را فهمانده و اغلب ، ضعف اين گونه روايات را با طرق متعدّد و معتبر ، جبران نموده است.

صفحه از 515