پنج. پرهيز از تداخل حوزه اخلاق با آداب

در مجموع، ابن مسكويه، كوشيده است مسائلى را در كتاب خود بگنجاند و آنها را بر چنان انسان شناسى اى، استوار سازد كه فارغ از تعلّقات و رنگ هاى قومى و فرهنگى، براى همه انسان ها و در همه زمان ها كارا باشد. به همين سبب، كمتر نشانى از آداب و رسوم، در اين كتابْ ديده مى شود و ابن مسكويه، با مبنا قرار دادن قواى سه گانه نفس، فضايل اصلى را شناسايى مى كند و فضايل ديگر را به آنها ارجاع مى دهد.
البته چنين نيست كه وى از تفكّر غالب زمانه خود بركنار مانده باشد؛ بلكه او نيز برخى از باورهاى رايج زمان خود را به مثابه امرى مسلّم در فهم انسان ها به كار مى گيرد و بر اين باور است كه ساكنان نواحى دور شمالى و جنوبى، از قدرت تميز اندكى برخوردارند. ^۱ با اين حال، در مجموع، وى در كار خود موفّق بوده و توانسته است تنها به استناد نفس شناسى افلاطونى، رذايل و فضايل اخلاقى را تحليل و طبقه بندى كند و از طرح آداب و رسوم در ميان مباحث اخلاقى خوددارى كند.