ه . مقايسه شكلى عناوين

يك . ثقة الاسلام كلينى، در «كتاب التوحيد» الكافى، 219 روايت نقل كرده است. ^۱ اين روايات، در 33 باب اصلى و دو باب الحاقى (مجموعا 35 باب)، سامان يافته اند.
شيخ صدوق، در كتاب التوحيد، 583 روايت گزارش كرده است كه از افزايش بيش از 150 درصد ، نسبت به كتاب كلينى برخوردار است (تقريبا بيش از دو و نيم برابر). اين تعداد روايت، در 67 باب، مرتّب شده اند كه نزديك به دو برابر ابواب كتاب كلينى است.
مقايسه شمار روايات و ابواب دو كتاب، نشان مى دهد كه علاوه بر افزايش روايات و افزايش عناوين در كتاب شيخ صدوق، ميانگين روايات موجود در هر باب نيز افزون شده است. ميانگين روايات هر باب در كتاب كلينى، كمى بيش از شش روايت و در كتاب صدوق، هشت و نيم روايت است.
دو . اكثر قريب به اتفاق عناوين ابواب موجود در كتاب كلينى، در كتاب شيخ صدوق نيز وجود دارد. تنها ابواب «الخير والشر» ^۲ و «النوادر» ^۳ در كتاب شيخ صدوق ذكر نشده اند .
سه . برخى از ابواب الكافى، در كتاب شيخ صدوق، به ابواب جزئى تر تقسيم شده اند. براى نمونه ، ثقة الاسلام كلينى، بابى را با عنوان «الجبر والقدر والأمر بين الأمرين» آورده است؛ ^۴
امّا شيخ صدوق، به جاى آن، «باب نفى الجبر والتفويض» و «باب القضاء والقدر والفتنة والأرزاق والأسعار والآجال» را قرار داده است. ^۵
چهار . شيوه كلينى در كتاب الكافى، استفاده از عناوين كوتاه و بى رنگ است ؛ ولى گاه از اين شيوه عدول كرده و نظر و باور خويش را در عنوان باب ابراز نموده است ، از جمله ، در ابواب «النهى عن الكلام فى الكيفية»، «فى ابطال الرؤية»، «النهى عن الصفة بغيرما وصف نفسه تعالى» و «النهى عن الجسم والصورة». ^۶ سبب عدول از اين شيوه معهود را مى توان ناشى از ابراز صريح عقيده رسمى شيعى، تبيين مخالفت آن با ديگر فرقه هاى مسلمان و نفى اتّهامات مطرح شده در اين موارد دانست. ^۷
شيخ صدوق، در باب رؤيت، عنوان را اين گونه آورده است: «باب ماجاء فى الرؤية» ، ^۸ ولى در باب جسم و صورت آورده است: «باب انه ـ عزّ و جلّ ـ ليس بجسم ولاصورة». ^۹ اكثر قريب به اتّفاق عناوين شيخ صدوق، بى رنگ است؛ تنها چند باب از جمله «التوحيد و نفى التشبيه»، «نفى الجبر والتفويض» و «النهى عن الكلام والجدال والمراء فى اللّه ـ عزّ و جلّ ـ» ، نظر مؤلّف را به صراحتْ بروز داده است. ^۱۰