بخش اوّل : نقاط قوت «الكافى» ، نقاط ضعف «صحيح البخارى»

يك . درج مقدّمه

يكى از چيزهايى كه وجود آن براى هر كتابى ، ضرورى مى نمايد ، مقدّمه است ؛ زيرا نويسنده ، هدف از تنظيم مطالب مختلف كتاب ، گزارش اجمالى از مباحثى كه در آن بيان شده ، پيشينه موضوع كتاب ، نتايج تحقيقات گذشتگان ، اوضاع فكرى و اجتماعى زمان خود ، روش تحقيق و ... را توضيح مى دهد و كلينى در مقدمه الكافى ، به تمامى مسائل ياد شده ، به شرح ذيل ، اشاره نموده است :
1 . هدف و علّت جمع آورى كتاب : شكايت يكى از برادران دينى ، آن جا كه مى گويد :
اى برادر! من از شكايت شما در مورد نادانى مردمان عصرمان ، مطالبى را دريافت كردم . ^۱
2 . اوضاع فكرى و اجتماعى : تشتّت آرا و وجود اديان و مذاهب گوناگون ، آن جا كه مى گويد :
براى همين است كه امروزه ، اديان فاسده و مذاهب گمراه كننده ، آشكار گرديده اند ؛ اكنون كفر و شرك ، در هم آميخته و همه جا را فرا گرفته اند . ^۲
3 . روش تحقيق : عرضه حديث به كتاب خدا و ... ؛ آن جا كه مى گويد :
روايات را به كتاب خدا عرضه كنيد ؛ هر كدام ، با قرآنْ موافق بود ، عمل كنيد و مخالف را ترك نماييد . ^۳
4 . پيشينه موضوع كتاب : با مطالعه مقدمه الكافى ، مشخص مى شود كه قبل از وى ، احاديث شيعى در قالب كتابى جامع و كامل ، تأليف نشده بود ؛ آن جا كه مى گويد :
شما دوست داشتى كتابى در اختيار داشته باشى كه در آن ، همه علوم و معارف دينى ، گردآورى شده باشند تا مورد استفاده قرار گيرند . ^۴
چنانچه اشاره شد ، در مقدّمه اى كه كلينى بر الكافى نوشته است ، بسيارى از مسائل مبهم كتاب را خودش روشن نموده است و از اين جهت ، نسبت به كتاب بخارى برترى دارد ؛ زيرا صحيح البخارى ، مقدّمه نداشته و تمامى اظهار نظرهايى كه در مورد اين كتاب شده ، آيندگان ، براساس نقلياتى كه موجود بوده ، نوشته اند .