كاوشي در باره تبويب الكافي - صفحه 133

ج . عنوان گذارى باب بر پايه ريزنگرى بيش از اندازه در واژگان حديث

از آن جا كه كلينى ، پايبندى خاصى به واژگان احاديث دارد و تلاش مى كند كه در حدّ توان ، عنوان ابواب را از ميان واژگان خود احاديث ـ و نه از زبان خود ـ بركشد، اين نكته ، سبب گشته است كه وى گاه به جاى آن كه حديثى را در باب هاى ديگر مناسب آن جاى دهد، براى آن ، بابى جداگانه بگشايد. حال آن كه تنها همان يك حديث ، با آن واژگانْ گزارش شده است. از همين روست كه باب هايى با تنها يك حديث ، در الكافى ديده مى شوند كه شمار آنها به 42 باب مى رسد. البته در برخى موارد كه موضوع از اهميت فراوانى برخوردار بوده است ، مى توان پذيرفت كه يك باب جداگانه ، حتّى با يك حديث بايد بدان اختصاص يابد و يا در مواردى ، گرچه در بابى ، تنها يك حديث آمده ، ولى آن حديث ، متنى درازدامن دارد و خود آن ، به اندازه چند حديث است و پذيرفتنى است كه خود آن حديث ، يك باب را سامان دهد ؛ ولى پيداست كه نمى توان گفت تمام اين باب هاى تك حديثى اين گونه اند.
به هر روى ، بهتر بود كلينى تا آن جا كه مى توانست از ريزنگرى زياد در واژگان احاديث ـ كه سبب پيدايش چنين باب هايى مى شد ـ خوددارى مى كرد و اين گونه احاديث را ـ جز در هنگام ضرورت ـ در باب هاى مناسب خود و در كنار احاديث هم مضمون آن مى گنجاند. ۱
البته وجود اين گونه باب هاى تك حديثى ، گاه سبب پيدايش آفت ديگرى نيز شده است ، گرچه موارد آن اندك است. آن آفت ، ابهام و ايهام در متن خود حديث است و از آن جا كه حديث ديگرى نيز در كنار آن نيست كه آن را تفسير كند ، همه آن باب ، باايهام روبه رو مى شود. براى نمونه ، در «باب أنّهُ لا غيرة فى الحلال» تنها يك حديث آمده است و از قضا ، مرجع ضمير «كما» در آن حديث ـ كه در اصل ، به امير المؤمنين عليه السلام و حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلامبر مى گردد ـ معلوم نيست ؛ ۲ زيرا نامى از آن دو بزرگوار ، به ميان نيامده است .

1.براى نمونه ، موضوع «باب النهى عن الإشراف على قبر النبىّ» با تنها يك حديث گزارش شده و موضوع آن ، در مقايسه با ديگر موضوعات «كتاب الحجّة» چندان مهم نمى نمايد تا خود ، يك باب جداگانه را تشكيل دهد. كلينى مى توانست اين حديث را در باب پيش از آن (يعنى «باب مولد النبىّ صلى الله عليه و آله و وفاته») جاى دهد. براى نمونه هاى ديگر از اين گونه ابواب تك حديثى ، ر . ك : الكافى ، ص ۱۵ و ۱۷ . دو حديث اين دو باب ، به راحتى با باب هاى نزديك بدانها هماهنگ اند .

2.الكافى، ج ۵، ص ۵۳۶ . نزديك به آنچه در الكافى روايت شده ، با اندك تفاوت در كشف الغمّة (ج ۱، ص ۳۷۲) ضمن شرح داستان مفصّل ازدواج امير المؤمنين عليه السلام با صدّيقه طاهره آمده است.

صفحه از 158