باب البيان و التعريف و لزوم الحجّة

در احاديث اين باب ، سخن از آن است كه خداوند از مردم بازخواست نخواهد كرد ، مگر آن گاه كه راه راستى و كژى را براى آنان آشكار سازد . بر پايه يكى از اين احاديث، اگر خداوند ، خود، خويشتن را به مردمان نشناسانَد و راه نيكى و بدى را به ايشان ننمايانَد، مردم ، آن توانايى را ندارند كه خود ، به تنهايى و با تكيه بر برداشت هاى عقلى شان ، خداوند را بشناسند. ^۱

باب اختلاف الحجّة على عباده

علّامه مجلسى در مرآة العقول گوشزد كرده است كه نام اين باب در برخى از نسخه ها به چشم نمى خورد. ^۲ در اين باب ، تنها يك حديث گزارش شده و در آن آمده : مردمان ، در شش چيز ، نقشى ندارند كه يكى از آنها «معرفت» است. ^۳ دور مى نمايد كه كلينى ، نام اين باب را براى اين حديث برگزيده باشد ؛ چه مضمون آن حديث با اين نام ، از هيچ رو هماهنگ نيست و با شيوه كلينى در گزينش نام ابواب نيز سازگار نيست ؛ زيرا چنان كه گذشت ، نام هاى ابواب الكافى با متن يك حديث يا همه احاديثى كه در آن باب گزارش شده اند ، بسيار نزديك و گاه همانند است ، در حالى كه درباره اين باب چنين نيست. از اين گذشته ، عبارت «اختلاف الحجّة على عباده» نيز به خودى خود ، ابهام فراوان دارد و مراد از آن ، چندان روشن نيست .
آنچه از اين عبارت مى توان فهميد ، آن است كه حجّت خداوند بر همه بندگان ، به يك گونه تحقّق نمى يابد و خداوند بر هر كس ، به فراخور حال او ، حجّت خود را تمام مى كند ؛ ولى در تك حديث اين باب ، چنين موضوعى مطرح نگشته است.
به هر روى، مضمون تنها حديث اين باب با احاديث باب پيشين (بويژه حديث دوم آن باب) هماهنگ تر است، ^۴ تا آن كه خود ، بابى جداگانه باشد. گزافه نيست اگر بگوييم اين حديث در اصل ، آخرين حديث باب پيشين بوده است و سپس در اثر اشتباه ناسخان ، يك باب جداگانه را بدان اختصاص داده اند.